Türkiyede elektriğin tarihsel gelişimi (1900-1938)

Abstract

Bu çalışmada, elektrik enerjisinin kullanımından önce aydınlatma ve ısınmada tercih edilen araçlar hakkında bilgi verildikten sonra havagazının kullanımı, daha sonra havagazının yerini alan elektrik enerjisinin bulunuşu, zamanla elektriğin pek çok alanda kullanıma başlaması ile Türkiye'de 1938 yılına kadarki gelişmeler içinde Atatürk dönemi siyasal ve ekonomik açıdan ele alınarak, Türkiye'de elektriklendirme çalışmaları konu edinilmiştir. 1939 yılı elektrik üretiminin yerel ve kişisel boyutta üretim ve dağıtım çalışmalarının artık belediyeler eline geçtiği yıl olmakla beraber II.Dünya Savaşının başladığı yıl olması sebebiyle bundan sonraki gelişmeler ele alınmamıştır. Osmanlının son döneminde teknolojik ve bilgi eksikliğinden kaynaklanan sorunları gidermek amacıyla su, elektrik, tramvay, rıhtım, demiryolları gibi büyük sermaye gerektiren alanlarda yerli ve yabancı sermayedarlara imtiyazlar verilmiştir. Çalışmada, Cumhuriyetin kurulması ile uygulanan ekonomi politikaları, sanayileşme ve kalkınma hamleleri, ilk Cumhuriyet hükümetlerince verilen elektrik üretim ve satış imtiyazları ile devletleştirme politikasına istinaden yapılan çalışmalar yer almaktadır. Ayrıca, elektrik sayesinde sanayi kollarında meydana gelen çeşitlilik, sektörlerin değişimi ve gelişmesi, elektriğin evlerde, işyerlerinde kullanılmaya başlanmasıyla meydana gelen gündelik yaşama dair değişiklikler, ulaşımda atlı tramvaylardan elektrikli tramvaylara geçiş ile elektrik eğitimine dair gelişmeler ele alınmaktadır.Tarihte hiçbir buluş elektrik enerjisinin yarattığı değişim ve gelişim kadar etkili olmamıştır. Elektrik enerjisi hem teknolojik hem sosyal dönüşümü çok hızlandırmıştır. Bu çok yönlü gelişim ile yaşam biçiminin değiştiği açıkça görülmektedir. Elektrikten her geçen gün farklı şekillerde faydalanıldığı, elektronik aletlerin çeşitliliğinin sürekli arttığı, neredeyse elektriksiz bir ortamın düşünülemeyeceği günümüzde elektrikli taşıtların yapımı söz konusudur. Bu çalışmayla önemi her geçen gün artan elektrik uygulamalarının Türkiye'deki ilk aşamalarının gelecek kuşaklara aktarılması hedeflenmiştir. Bu sebeple çalışmada, elektrik enerjisinin kullanımıyla ilgili yayımlanan ve henüz yayımlanmayan akademik çalışmalardan, resmi yayınlardan, dönemin gazete ve dergilerinde yer alan haberler ile konuya ilişkin kitap ve makalelerden yararlanılmıştır.

In this study, prior to the use of electrical energy lighting and heating gas, after information about the preferred use of tools, then the presence of electrical energy that replaces gas, over time, with the start of use of electricity in many areas of Ataturk in Turkey until 1938 until the period of political and economic developments based perspective, Turkey obtained from case studies of electrification. Electricity production in 1939, and the personal dimension of local production and distribution activities year now in the hands of municipalities, although the Second World War began the next year due to the advances have not been addressed. Of the late Ottoman period, in order to resolve the problems caused by a lack of technological and knowledge of water, electricity, tramways, docks, railways, such as domestic and foreign investors in areas that require large capital are given privileges. In the study, with the establishment of the Republic, the economic policies of industrialization and development, the moves, the first electricity production and sales concessions granted by the governments of the Republic of the nationalization policy is based on work done. In addition, the electricity industry through the branches occurring in diversity, change and development sectors, electricity in homes, workplaces that the introduction of the changes that occur in everyday life, transportation by horse-drawn trams to electric trams on the developments in the education of electricity is discussed.No invention in history has not been as effective as electrical energy created by the change and development. Electrical power accelerated technological and social transformation. This multi-faceted development, life-style changes is evident. Using electricity in different ways every day, constantly increasing variety of electronic equipment, an environment that is almost inconceivable without electricity today, there is the construction of electric vehicles. The importance of this study, the first stages of growing electrical applications in Turkey aimed at future generations. This study, therefore, not yet published and unpublished academic studies on the use of electrical energy, official publications, newspapers and magazines of the period with the news of books and articles on the subject were used.