Cumhuriyet`in kuruluş sürecinde Türkiye`de Fransız okulları (1919-1925)

Abstract

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, Fransa'nın Osmanlı İmparatorluğu topraklarında açtığı okullar, Fransız dili ve kültürünü, kozmopolit ve çok dilli imparatorluk coğrafyasının `lingua franca`sı haline getirmiştir. 1914'te, tüm Osmanlı coğrafyasına yayılan Fransız eğitim kurumlarının sayısı 500'ün üzerindedir. I. Dünya Savaşı yıllarında Fransa'nın İtilaf Devletleri bloku içinde yer alması nedeniyle kapatılan bu kurumlar, Mondros Mütarekesi'nden sonra tekrar açılmışlardır. Mütareke sınırları içindeki Türkiye'de, sayıları 80'i bulan Fransız okulu varlığını sürdürmüştür. Bu kurumların varlığı, Lozan Barış Antlaşması'nda Türk Hükümeti tarafından tanınmıştır. Çoğunluğu Fransız misyoner topluluklarına ait olan bu kurumlar, özellikle Cumhuriyet yönetiminin ilk yıllarında Türk-Fransız ilişkilerinde önemli bir sorun kaynağı olmuştur. Yabancı okullara yönelik bir eğitim politikası henüz Cumhuriyet ilan edilmeden önce, Millî Mücadele yıllarında şekillenmeye başlamıştır. Ankara Hükümeti döneminde yabancı okullara ilişkin izlenen politikanın çizgisi, Cumhuriyetin ilk yıllarında da hemen hiç değişmeden devam etmiştir. Tezde, Millî Mücadele yıllarından 1925 yılına kadar uzanan dönem ele alınarak, izlenen bu kesintisiz politik çizginin Fransız okullarına etkisi ortaya konmaya çalışılmıştır. Yeni Türk Devleti'nin yöneticileri eğitime çok önem vermişler, yeni rejimin sağlamlaştırılmasında okulun temel bir işlev göreceğini düşünmüşler ve eğitim politikalarını bu yönde oluşturmuşlardır. Bu bağlamda, millî kültür ve terbiyeden geçirilerek millî bir kimlik kazandırılacak yeni kuşaklar aracılığıyla Cumhuriyet'e bağlı yeni bir insan tipi oluşturmak temel amaç olmuştur. Böylelikle Osmanlı toplumunun temelinde bulunan dinî kimlik arka plana itilecektir. Tez, Cumhuriyet'in eğitim alanındaki iki temel ilkesi olan laiklik ve milliyetçiliğin, ele alınan dönemde çoğunluğu dinî nitelikteki Fransız okullarına etkisini incelemeyi amaçlamıştır.Anahtar Sözcükler: Fransız Misyoner Okulları, Laik Fransız Okulları, Gayr-i Müslim Okulları, Galatasaray Lisesi, Eğitim Politikaları, Laiklik, Dinî Semboller Krizi

Starting from the second half of the XIX. century, the schools opened by France in the Ottoman Empire has caused the French language and culture to become its `lingua franca` in the cosmopolitan and multi-language empire geography. In 1914, the total amount of French educational institutions was above 500. Although closed during the I. World War due to France being in the Entente Powers, they were re-opened after the Armistice of Mudros. Within the armistice borders of Turkey, approximately 80 French schools have kept their existence. The presence of these institutions was recognized by the Turkish government in the Lausanne Peace Treaty. Due to the fact that the majority of these institutions belonged to the French missionary congregations has caused an important source of conflict between Turkish French relations during the first years of the Turkish republic. The policy towards foreign schools education has started to take shape in the years of Independence War before the declaration of the Turkish republic. The policy of the Ankara government towards foreign schools has remained more or less constant in the first years of the Turkish republic. In this thesis, the nature of this ongoing policy and its impact on French schools during the years between the war of independence and 1925, has been investigated. The leaders of the `new turkey` have relished education and thinking that the schools will play a vital role in the establishment of new regime has shaped the educational policies on this basis. In this conjuncture, the aim was to institute a national citizen model that would be true to Turkish republic through new generations that was shaped by national culture and discipline. Such a process would undermine the Ottoman past and the religious identity which formed the basis of ottoman community would be shifted to background, loose its importance. This thesis aims to investigate the effect of two main principles of Turkish republic, laicism and nationalism, on the mostly religious French schools during this period.Keywords: French missionary schools, French laic schools, Non-Muslim schools,Galatasaray High School, Educational policies, Laicism, Religious symbol crisis