Tarihi Kıpçak Türkçesinin Kavram Alanı Sözlüğü Denemesi

Abstract

11. yüzyılda Divan-ı Lügati't Türk ile ilk örneği verilen Türk dili sözlükleri oldukça zengin olmasına rağmen ülkemizde bu sözlükler ve sözlükçülük üzerinde yapılan çalışmalar son yıllarda artış göstermiştir. Oldukça eskiye dayanan kavram alanı sözlük çalışmaları da aynı durumdadır. Tarihî Türk dillerinde pek çok örneği bulunan kavram alanı sözlükleri yeterince incelenmemiş olup bugün tarihî Türk dillerinin veya günümüz Türkçesinin çağdaş ölçütlerle hazırlanmış müstakil bir kavram alanı sözlüğü bulunmamaktadır. Bu eksiklikten hareketle Türk sözlükçülük çalışmalarına katkıda bulunmak amacıyla tarihî Kıpçak Türkçesine ait söz varlığı ele alınarak tarihî Kıpçak Türkçesinin kavram alanı sözlüğü oluşturulmaya çalışılmıştır. Tez; kavram, kavram alanı, kavram alanı sözlükleri, Kıpçak Türkçesinin kavram alanı sözlükleri ve tarihi Kıpçak Türkçesinin kavram alanı sözlüğü denemesinin yapıldığı iki ana bölümden oluşmaktadır.Karadeniz'in kuzey bölgesinde yazılıp ülkemizde son yıllarda kapsamlı çalışması yapılan Codex Cumanicus ile Mısır ve Suriye'de kurulan Memluk Devleti'nden yadigar kalan edebi eserler, sözlükler, gramer kitapları, okçuluk, atçılık, ve fıkıhla ilgili kitaplar taranarak oluşturulan Kıpçak Türkçesi Sözlüğü'nün söz varlığı tezin uygulama malzemesini oluşturmaktadır. Yukarıda belirtilen iki çalışmadan elde edilen toplam 17.000 civarında kelime ile hazırlamış olduğumuz kavram alanı sözlüğü ile Türk Dili ve Edebiyatı bilim dalına kaynak kazandırılmaya çalışılmıştır.

Although the Turkish language dictionaries, whose first examples were given with the Divan-ı Lügati't Türk in the 11th century, are quite rich, the studies on these dictionaries and lexicography have increased in recent years. It is also in the same situation with the concept field dictionary studies dating back to quite old times. Concept domain dictionaries, which have many examples in historical Turkish languages, have not been studied sufficiently, and today there is no independent conceptual dictionary of historical Turkish languages or contemporary Turkish prepared with contemporary criteria. Based on this deficiency, in order to contribute to Turkish lexicography studies, it has been tried to create a conceptual dictionary of historical Kipchak Turkish by considering the vocabulary of historical Kipchak Turkish. Thesis; It consists of two main sections where concept, concept domain, concept domain dictionaries, Kipchak Turkish concept domain dictionaries and historical Kipchak Turkish concept domain dictionary experiment. The Codex Cumanicus, which was written in the northern part of the Black Sea has been extensively studied in our country in recent years and the Kipchak Turkish Dictionary which was created by scanning the literary Works, dictionaries, grammar boks, archery, horse riding and fiqh boks that remained relics from Mamluk State established in Egypt and Syria vocabulary forms the application material of the thesis. With the concept area dictionary that we prepared with a total of 17.000 words obtained from the two studies mentioned above, we tried to provide resources for the Turkish Language and Literature branch.