Çankırı Gökdere havzasının havza karakteristiklerinin ve bazı hidrofiziksel toprak özelliklerinin araştırılması

Abstract

Çankırı Ilgaz Gökdere Havzasında yürütülen bu çalışmanın amacı, havza karakteristiklerini belirlemek, farklı arazi kullanım türleri (orman, mera, tarım) ve bakının toprak özellikleri üzerine etkisini ortaya koymaktır. Bu amaçla Gökdere Havzası'na ait jeolojik, topoğrafik ve meşçere haritaları ArcInfo yazılımı kullanılarak altlık sayısal haritalar üretilmiştir. İki farklı bakıda orman, mera ve tarım arazilerinden ikişer adet olmak üzere 12 toprak çukurundan 55 toprak örneği üzerinde bazı fiziksel ve kimyasal analizler yapılmıştır. Aynı bölgelerden 0-15 cm toprak derinliğinden 18 adet bozulmuş toprak örneği ve bozulmamış hacim ağırlığı silindir toprak örneği (100 cm3) alınmıştır. Hidrofiziksel toprak özelliklerini belirlemek için 60 adet bozulmamış silindir toprak örneği (400 cm3) alınmıştır. Ayrıca toprakların infiltrasyon kapasitelerini belirlemek için 12 örnek alanda tansiyon infiltrometresi ile ölçümler yapılmıştır. Havza karakteristiklerinin incelenmesi sonucunda Gökdere havzasının alanı 7243.85 ha, ortalama yüksekliği 1714 m, ortalama eğimi %20.24, genel bakısı kuzey ve güneydir. Laboratuar analizleri sonucuna göre, toprak özelliklerinden hacim ağırlığı, organik madde miktarı, toplam azot, kritik tansiyonlarda nem kapsamları, hidrolik iletkenlik ve infiltrasyon kapasitesinin arazi kullanım türlerine göre önemli ölçüde değiştiği belirlenmiştir. Kuzey bakıda infiltrasyon kapasitesi ve hidrolik iletkenlik değerleri yüksek ölçülürken, organik madde miktarı güney bakı orman topraklarında yüksek diğer kullanım türlerinde ise daha düşük ölçülmüştür.

The purpose of this study was to determine the watershed characteristics, to show the effect of different land use types (forest, grassland, agriculture) and aspect on soil properties in 7243.85 ha Çankırı Gökdere Watershed. Average elevation of the watershed is 1714 m and slope is 20.24%. The study area is generally north and south, facing. Geological, topographical and stand maps belonging to Gökdere Watershed were converted into digital maps using the ArcInfo software. Some physical and chemical analysis?s were conducted with 55 soil samples taken from two different aspects of forest, grassland and cultivated lands, taking two samples from each of 12 soil pits. Eighteen intact (100 cm3) and disturbed soil samples were taken from 0-15 cm soil to determine bulk density and other soil properties, and 60 intact samples of 400 cm3 were taken to determine soil hydrolic properties. Infiltration rate were measured with tension infiltrometers in 12 locations. Bulk density, amount of organic matter, total nitrogen, moisture context in the critical tensions, hydraulic conductivity and infiltration capacity, differed significantly in different land use types. Infiltration capacity and hydraulic conductivity were higher in the north aspect, the amount of organic matter was greater in the forest soils of south aspect, while was lower in the grassland and cultivated lands of the south aspect.