Machine translation from Turkish to other Turkic languages and an implementation for the Azeri language

Abstract

Makine çevirisi bilgisayarların doğal bir dilden bir diğerine metin çevirimine uygulanmasıdır. Makine çevirisi için önerilmiş üç değişik yaklaşım vardır; dolaysız çevirim, aktarma temelli çevirim, geçiş dili temelli çevirim. Bu yaklaşımların hiç biri Türkçeden diğer Türk dillerine makine çevirisi için uygun olmadığından biz sözlük temelli bir metot önerdik. Türkçe ve diğer Türk dillerinin temsilcisi olan Azeri dilinin sözdizimi yapılan benzer olduğundan sözdizimi analizi yapmadık. Çeviri için biçimbilimsel ve anlamsal analizler gerçekleştirildi. Kaynak ve hedef dillerin sözdizimi yapılan benzer olsa bile makine çevirisi kelimeden kelimeye olarak düşünülemez. Bunun sebebi birden çok anlamı olan belirsiz kelimelerdir. Türkçeden Azericeye çeviride belirsizlik konusu açıklandı ve bu belirsizlikleri çözmek için muhtemel yollar ortaya kondu. Önerilen yaklaşım tarzı kullanılarak Türkçeden Azericeye bir çeviri programı gerçekleştirildi. Çeviri programından alınan sonuçlar önerilen yaklaşımın Türkçeden Azericeye çeviri için uygulanabilir olduğunu gösterdi.

Machine translation is the application of computers to the translation of texts from one natural language into another. There are three different approaches proposed for machine translation; direct translation, transfer-based translation and interlingua-based translation. Since none of these approaches are suitable for the problem of machine translation from Turkish to other Turkic languages, we propose a lexicon-based approach. As the sentence syntax is similar for Turkish and the Azeri language, chosen as a representative of Turkic languages, we do not employ any syntactic analysis. Morphological and semantic analyses are carried out for the translation. Translation can not be viewed as a word for word translation even though the source and the target languages have a similar syntactic structure. This is due to the existence of ambiguous words with multiple meanings. The subject of the ambiguity in translation from Turkish to Azeri is explained and possible ways to resolve the ambiguities are put forward. A translator from Turkish to Azeri is implemented using the proposed approach. The results obtained from the translator show that the proposed approach is feasible for machine translation from Turkish to the Azeri language.