Mandalarda çeşitli yöntemlerle kızgınlığın saptanması

Abstract

-46- 6. ÖZET Bu çalışmada mandalarda östrüs saptama amacıyla kullanılan bazı yöntemlerin etkinliklerinin karşılaştırmalı olarak araştırılması amaçlandı. Araştırmada, 1-6 doğum yapmış 21 adet Anadolu mandası ve 3 adet manda boğası kullanıldı. Arama boğalarıyla östrüste oldukları belirlenen dişilerde klinik gözlem ile birlikte, vaginal direnç değerleri, rektal palpasyon bulguları, servikal mukusun kristalizasyon örnekleri ve vaginal epitelden hazırlanan sürtme preparatlar değerlendirildi. Sonuçların karşılaştırılabilmesi için yukarıdaki östrüs belirleme yöntemleri seksüel siklusun diğer evrelerinde de tekrarlandı. Siklusları PG F2? en- jeksiyonlarıyla senkronize edilen bir grup mandada ikinci PG F2? enjeksiyon günü ve bunu izleyen günlerde sütte progesteron ve östradiol-17? düzeyleri RIA yöntemiyle saptanarak bu dönemdeki hormonal değişiklikler izlendi. Elde edilen sonuçlara göre, ortalama östrüs süresi 19.66±2.2 saat ve seksüel siklus uzunluğu da normal kabul edilen sikluslar için ortalama 21.23±1.1 gün olarak belirlendi. östrüsteki hayvanlarda en sık görülen (%100) östrüs belirtisinin mukus akıntısı olduğu saptandı. Vulva mukozasının hiperemisi %50, vulva ödemi %45.83, diğer mandalara atlama % 16.66, atlamaya izin verme %4.17 ve diğer dişilerce vulvanın koklanması %4. 17 oranında gözlendi. Fornix vagina'dan ölçülen ortalama elektriksel direnç değerleri, siklusun proöstrüs, östrüs, metaöstrüs ve diöstrüs evreleri için sırasıyla 101.92±5.5, 95.16±3.0, 110.49±6.0 ve 137.66+12.0 ohm olarak bulundu, östrüs döneminde vaginal direnç değerlerinde diöstrüse göre %30.9 luk bir düşüş saptandı. östrüsleri 11 gün arayla iki kez uygulanan PG F2?, enjeksiyonlarıyla senkronize edilen mandalarda enjeksiyon sonrası 6 gün boyunca elde edilen en düşük vaginal direnç değerlerinin %75 oranında östrüs dönemiyle çakıştığı saptandı. Östrüsteki hayvanlarda uygulanan rektal palpasyonlarda östrüslerin %83.33 ünde uterus tonusundaki artış ve %87.50 sinde olgun Graaf follikülü saptandı. Diöstrüsteki mandaların %100 ünde corpus luteumlar palpe edildi. Östrüsteki manda ineklerinde süt progesterpn düzeyleri 0.12-0.70 ng/ml. östradiol-170 düzeyleri ise 13.5-60 pg/ml olarak bulundu, östrüsleri senkronize edil--47- miş mandalarda en düşük progesteron değerleri östrüs döneminde görülürken, en yüksek östradlol-17? düzeylerinin her zaman östrüs dönemine rastlamadığı belirlen di. Servikal mukustan hazırlanan preparatlarda östrüslerin %61.9 unda tipik eğrelti otu benzeri kristaller saptandı, %38.10 unda ise atipik kristalizasyon örnekleri gözlendi. Siklusun proöstrüs, metaöstrüs ve diöstrüs dönemlerinde cervix' in portio vaginalis' inden alınan mukus örneklerinden hazırlanan bazı preparatlarda da tipik kristalizasyon örneklerinin gözlenmesine rağmen yaygın olmadıkları belirlendi. Seksüel siklusun çeşitli dönemlerinde vagina epitelinden hazırlanan sürtme preparatlarda süperfîsial, intermedier, parabazal ve bazal epitel hücreleri bir arada gözlendi. Siklusun östrüs döneminde karnifiye epitel hücrelerinde hafif bir artış belirlendi. Metaöstrüs ve diöstrüs dönemlerinde hazırlanan preparatlarda ise kümeler halinde löykositler gözlendi. Sonuç olarak etkinlikleri saptanmaya çalışılan östrüs belirleme yöntemlerinden hormon assay ve rektal palpasyonun mandalarda bu amaçla yüksek bir doğruluk oranıyla kullanabilecekleri ve östrüsün inspeksiyonla saptanan en önemli belirtisinin mukus akıntısı olduğu belirlendi, östrüsleri senkronize edilmiş mandalarda vaginal direnç ölçümleriyle östrüslerin %75 doğrulukla saptanabileceği, mukus kristalizasyon örnekleri ve vaginal sitolojinin ise daha az değer taşıdıkları kanısına varıldı.

-48- 7. SUMMARY Detection of heat In buffaloes by different methods The aim of this study was to compare the efficiency of some estrüs detec tion methods using In buffaloes. In this study 21 Anatolian buffalo cows and 3 buffalo bulls were used. Together with clinical inspections, vaginal resistance values, rectal palpa tion findings, cervical mucus crystallization patterns and cell typs seen in vaginal smears were evaluated for each buffalo cows detected in estrus by teaser bulls. The aforementioned methods were repeated on buffalo cows at the other stages of the sexu al cycle for comparative evaluation of the results obtained. Milk progesterone and oes- tradiol-17J5 levels were measured by RIA in buffaloes having synchronised estrus for monitoring hormonal changes following the second injection of PG F2oo. According to the obtained results; The average length of estrus was 19.66±2.2 hours and average length of normal cycles was 21.23±1.1 days. Most common visible symptom in estrous' buffaloes was mucous discharge (100%). Hyperemia of vulvar mucosa, swollen vulva, mounting other cows, allowing to mounting and allowing other cows to sniff of vulva was seen 50.00, 45.83, 16.66, 4.17 and 4.17 %, respectively. Mean electrical resistance values measured from fornix vagina were 101.92±5.5. 95.16±3.0, 110.49±6.0 and 137.66±12.0 ohm in proestrus, estrus, metestrus and dlestrus stages, respectively. The decrease of 30.90 % in vaginal resistance value was detected In the es trus stage of the cycle when compared with the values of dlestrus. In buffaloes injected with PG F2oo two times eleven days apart minimal re sistance value obtained during 6 days period following the second injection was syn chronous with estrus at the rate of 75 percent. By rectal palpation of estrous animals, increased uterine tone and Graffian follicles could be felt at the rate of 83.33 and 87.50 %, respectively. In buffaloes at dlestrus stages 100 % of corpus luteums were palpated. Milk progesterone and oestradiol-17J3 levels varied between 0.12-0.70 ng/-49- ml and 13.50-60.00 pg/ml In estrus, respectively. The lowest progesterone levels were obtained at estrus but the highest oestradiol-17J5 levels weren't always at estrus. Typical and atypical fern-like crystallization types were seen in air dried cervical mucus samples, which collected from estrous buffaloes. Typical and atypical crystallization patterns were detected at the rate of 61.90 and 38.10 % in the samples, respectively. Proestrus, metestrus and diestrus samples also showed some typical crys tallization patterns but their intensity weren't great. Superficial, intermedier, parabasal and basal cells were observed together in vaginal smears prepared at the different stages of the cycle. Cornified epithelial cells slightly increased in the estrus. Large amount of leucocytes observed in metestrus and diestrus smears. As a conclusion; It has been detected that hormon assay and rectal palpa tion were the most reliable estrus detection methods and mucous discharge was the most common visible estrus symptom in buffaloes. It has also appeared that vaginal resistance values measured daily may reveal estrus with 75 % of success; Mucus crys tallization patterns and vaginal cytologic examinations had lesser value for estrus de tection in buffaloes.