Sığır, koyun ve keçinin pankreasında A ve B hücreleri üzerinde morfolojik çalışmalar

Abstract

ÖZET Bu çalışma, ruminantlarda kan glikoz düzeyinin diğer evcil hayvanlara göre düşüklüğünün, adacıklarda total hücre popülasyonu İçindeki A ve B hücrelerinin sayılan İle olan İlişkisini belirlemek amacıyla yapıldı. Araştırmada fötal. yavru ve erişkin dönemler olmak üzere çeşitli yaş gruplarındaki sığır, koyun ve keçiler kullanıldı. Her yaş grubu için 5'er hayvandan pankreas örnekleri alındı. Bu örneklerden hazırlanan preparatlarda, adacık tipleri, A ve B hücrelerinin yüzde oranlan, birim alandaki adacık sayılan, adacıkların en, boy ve derinlikleri İle bu adacıkların alan ve hacimleri belirlendi. Adacıklarn organ içindeki dağılımları farklılıklar gösterdiği için, yavru ve erişkin dönemlerini incelemek amacıyla pankreasın değişik bölümlerinden (Lobus pankreatis dekster, Korpus pankreatis ve Lobus pankreatis sinister), fötal dönemde İse pankreasın küçük olması nedeniyle bölge ayrımı yapmaksızın materyal alındı. İncelenen ışık mikroskopik preparatlarda sığır, koyun ve keçi fötüslerlnde adacık hücrelerinin ve asinusların akıtıcı kanallardan köken aldıkları gözlendi. Bu dönemde büyük ve küçük olmak üzere iki adacık tipi belirlendi. Büyük adacıklar interlobuler bağdokuda, küçük adacıklar ise asinuslar arasında yerleşikti. Gevişgetirenlerin her üç türünün büyük adacıklarında hücreler kan kapilarlan etrafında gruplar yapmaktaydı. A hücreleri, adacığın merkezinde tek tek ya da periferinde yarımay şeklinde dizilmişlerdi. Küçük adacıklarda adacıkların periferinde yerleşen bu hücreler, oval veya yuvarlak, bir veya daha çok çekirdekçik içeren, ökromatik birer çekirdek taşımaktaydılar. Bunların granülleri hücrenin kaplara dönük yüzünde toplanmıştı. Adacıkların her tarafına dağılmış olan B hücrelerinin ise bir ya da iki çekirdekçik içeren, yuvarlak birer çekirdekleri vardı. Bu hücrelerden başka her İki adacıkta gümüşle impregne olan hücrelere rastlandı. Bunlar büyük adacıklarda daha az olup adacıkların periferinde yarımay şeklinde veya merkezde tek tek ya da gruplar halinde dizilmişlerdi. Uzantılara sahip olan bu hücreler armut ya da ampul şeklinde görünmekteydiler. Her üç türün fötal döneminde büyük ve küçük adacık ile kan adacıklarına rastlandı. Bu adacıklar sığır fötüslerlnde 20 haftalıktan, koyun ve keçi fötüslerinde ise 6 hatfalıktan itibaren gözlendi. Kan adacıklarında merkezi bir kan gölünüendotel hücreleri olmaksızın B hücreleri kuşatmaktaydı; ayrıca A hücreleri ve gümüşlenen hücreler de az miktarda bulunmaktaydı. Kan adacıklarına yavru döneminde, 15 günlüğe kadar olan kuzularda ve 10 günlük oğlaklarda da rastlandı. Seri kesitler incelendiğinde, koyun ve keçinin fota! hatta yavru döneminde (1,5 aylığa kadar olan kuzu ve oğlaklarda), asinuslar arasında ve bazan bağdokuda, çekirdekleri çok sıkı olarak birarada bulunan çekirdek yoğun adacıklar görüldü. Bu adacıkları oluşturan hücreler, heterokromatik çekirdeğe sahiptiler ve sitoplazmalan da oldukça azdı. Koyun ve keçinin yavru döneminde de büyük ve küçük olmak üzere iki adacık tipi gözlendi. Sığırın yavru dönemine ait materyal sağlanamadığından adacık tipleri ile ilgili bulgulara sahip değiliz. Erişkin dönemde ise sığırda ve koyunda birer adet, keçide ise daha fazla büyük adacık görüldü. Sığır ve koyunun fötal döneminde A ve B hücrelerinin sayılan bakımından büyük ve küçük adacıklar karşılaştırıldıklarında, büyük adacıklarda A hücrelerinin daha az, B hücrelerinin ise daha fazla oldukları gözlendi. Keçi fötüslerinde ise büyük ve küçük adacıklardaki A hücrelerinin sayılan bakımından aradaki farkın istatistiksel bir önemi olmadığı, B hücrelerinin büyük adacıklarda daha fazla olduğu görüldü. Küçük adacıklarda A hücreleri, keçide diğer türlere göre daha bol olarak bulunmaktaydı. B hücrelerinin sayıları bakımından türler arasında istatistiksel açıdan önemli bir fark bulunmamakla birlikte bu hücreler, sığırda, koyun ve keçiye göre daha fazlaydı. Koyun ve keçinin yavru döneminde pankreasın çeşitli bölgelerinde, sadece adacık sayılannın farklı olduğu, buna göre keçide Korpus pankreatis ve Lobus pankreatls sinister'de koyundakinden daha fazla küçük adacık bulunduğu belirlendi. Sığır ve koyunda A hücrelerinin sayılarının diğer dönemdekilerden daha düşük, keçide ise yüksek olduğu görüldü. B hücreleri ise koyun ve keçide benzer, sığırda ise farklı sayıda bulunmaktaydı. Lobus pankreatis dekster ve Korpus pankreatis'In koyunda diğer türlerden daha fazla, Lobus pankreatis sinlster'in ise hemen hemen aynı sayıda adacık içerdiği belirlendi. Adacıkların alan ve hacimlerinin sığırda diğer türlerden daha büyük olduğu görüldü.Sığırın erişkin, koyun ve keçinin ise yavru ile erişkin dönemlerinde pankreasın çeşitli bölgeleri arasında adacıkların en ve boylarının farklılık taşımadığı, sığırda bu değerlerin en büyük, koyun ve keçide ise birbirine yakın olduğu belirlendi. îki dönemde de adacıkların çaplarının fötal döneme göre oldukça arttığı görüldü. Sığırın erişkin, koyun ve keçinin ise yavru ile erişkin dönemlerinde A ve B hücrelerinin fötal dönemdekilerle benzer morfolojik özellikler taşıdığı gözlendi.

72 7. SUMMARY MORPHOLOGICAL STUDIES ON THE A AND B CELLS OF PANCREAS OF CATTLE, SHEEP AND GOAT. Present study has been conducted with a view to determine the correlation between low blood glucose - levels In the ruminants, as compered with other domestic animals, and the numbers of A and B cells In the islets. Catties, sheep and goats In vorious age groups (fetal, young and adult) have been used In the research. Pancreatic samples were taken from 5 animals In each group. In the preperatlons prepared from these samples, types of Islets, percentage of A and B cells, number of Islets per unit area, and dimensions, surface areas and volumes of these Islets were determined. As the distribution of the islets within the organ shows differences, materials were taken from various parts of the pancreas (such as Lobus pancreatis dexter, Corpus pancreatis, and Lobus pancreatis sinister) for the study of young and adult stages, whereas materials were taken lndiscrlmlnataly for fetal stage since the pancreas was small. It was observed In the preparations studied under light microscope that the islet cells and the acini in cattle, sheep and goat fetuses originated from Initial ducts. Two types of islet, namely large and small, were found In this stage. Larger islets were located in the interlobular connective tissue, whereas small ones were scattered among acini. Cells in the larger islets of all there species of the ruminants were grouped around blood capillaries. A cells were arranged singly In the center or formed a creseent at the periphery of the islet. Located at the periphery in smaller islets, each of these cells carried an euchromatic nucleus which was oval or rounded in shape and contained one or more nucleoli. Granules of these cells were clustered at that surface of the cell which faced to the capillaries. B cells, on the other hand, were scattered throughout the islets and had a round nuclei, containing one or two nucleoli. In addition to the foregoing, cells that could be silver-impregnated were encountered in both types of islets. These cells were scarce in larger islets and were arranged in the form of a crescent at the periphery of the islets or singly or In clusters at the center. Having extensions, these cells appeared to be pear - or lightbulb - shaped.73 In addition to larger and smaller islets, blood islets were also encountered in fetal stages of all three species. These islets were evident as of 20th week in cattle fetus, as opposed to 6th week in sheep and goat fetuses. In blood islets, a central blood pond was surrounded by B cells without presence of endothelium cells. In addition, there were small number of A cells and the cells impregnated by silver. Blood islets were also encountered in the lambs up to 15 days of age and in kids up to 10 days of age. In the study of serial sections, islets with densely - packed nuclei were observed between acini and, sometimes, in the connective tissue in the fetal and even young (in lambs and kids up to 1.5 - month of age) stages of the sheep and the goat. The cells forming these islets had heterochromatic nuclei and their cytoplasm were rather scarce. Two islets types, namely larger and smaller, were also observed in the young stages of the sheep and goats. We do not have findings concerning types of islets in the young cattle as we were not provided with such a material. In adult stages, only one larger islet observed in the sheep and the cattle in contrast to multiple larger islets in adult goats. When larger and smaller islets in the fetal stages of the cattle and the sheep were compared in respect of number of A and B cells, it was observed that A cells were less than B cells in larger islets. It was observed that the difference in terms of A cells in larger and smaller islets had no statistical significance in goat fetuses, that number of B cells were greater in number in larger islets, and that A cells were abundant in smaller islets as compared with other species. Although there were no significant statistical difference In respect of the number of B cells among species, these cells were more abundant In the cattle compared with sheep and goat. It was found that various regions of the pancreas differed only in terms of the number of islets in young sheep and goat and that the goat had greater number of smaller Islets in corpus pancreatis and lobus pancreatis sinister as compared with the sheep. In adult stages of cattle and sheep, it was observed, that A cells were lesser in number than other stages; in the goat, on the contrary, the number of these cells Increases, with age. At this stage B cells were similar in number in the74 sheep and goat, but dlffernent in the cattle. It was also established that lobus pancreatis dexter and corpus pancreatis in sheep contained greater number of Islets compared with other species, whereas lobus pancreatis sinister contained almost same number of islets. Another finding was that both the surface areas and volumes of the islets were greater In the cattle than In other species. It was found that the width and length of islets had no difference in various pancreatic regions in young sheep and goat and also in adult cattle, that the dimensions were greatest in the cattle and more or less same In the shepp and goat. It was observed that diameters of islets grew larger during these two stages as compared with fetal stage. It was observed that A and B cells in young and adult stages of sheep, and goat and in adult stage of cattle had similar morphological properties to those in fetal stage.