Metallurgy at Acemhöyük during assyrian trade colony period

Abstract

ÖZET ASSUR KOLONİ ÇAĞI' NDA ACEMHÖYÜK METALÜRJİSİ Bu tezin başlıca amacı M.Ö. ikinci bin yılda Anadolu'daki metal teknolojisine ve metal ticaretine ışık tutmaktır. Söz konusu devirde Acemhöyük önemli bir metal üretim ve ticaret merkezidir. Acemhöyük ticaret yollan üzerinde olması ve cevher kaynaklarına yakınlığından dolayı stratejik bakımdan önemlidir. Acemhöyük aynı zamanda Assur tüccarlanyla yapılan metal ticaretinde aktif rol almıştır. Çalışma kapsamında bakır, kurşun ve gümüş örneklerden, metal külçelerden, maden cevherlerinden ve cüruflardan oluşan 300 kadar örneğin kimyasal analizi yapılmıştır. Bu malzemenin kimyasal kompozisyonu Atomik Absorpsiyon Spektrometresi ile saptanmıştır. Ayrıca National Istitute of Standards and Technology tarafından 12 değişik örneğin kurşun izotop oranların Kültle Spektrometresi ile belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar bakır esaslı örneklerin saf bakır, arsenikli bakır, bronz ve arsenik ve kalay içeren bakırdan yapıldıklarını göstermektedir. Bakır örneklerde en önemli safsızlığın demir olduğu tespit edilmiştir. Diğer elementlerden nikel, antimon ve gümüş eser miktarda gözlenmiştir. Bazı örneklerde yüksek miktarda çinko ve kurşuna rastlanmıştır. Örneklerin üretim tekniklerini ve olası maden cevher kaynaklarını belirlemek amacıyla istatiksel yöntemlere başvurulmuştur. Sonuç olarak Acemhöyük metal ustalarının o devirde Anadolu'da uygulanan bütün metallurjik teknikleri bildikleri ve büyük bir ustalıkla uyguladıktan anlaşılmıştır. Başka bir deyişle kükürtlü filizlerin izabesi, arsenik ve kalayla alışım yapma ve kupelasyon gibi teknikler yaygın olarak kullanılmıştır. Özellikle arsenikli bakır örneklerin çoğu bilinçli olarak hazırlandıkları anlaşılmıştır. Bakır, kurşun, gümüş, maden cevheri ve cüruf örneklerin kurşun izotopu analizi sonuçlan M.Ö. ikinci bin yılın başlarında Kuzey-İç Anadolu'nun cevher kaynaklarından bakır temin edildiğini göstermektedir. Aynı zamanda bazı gümüş örneklerin üretiminde Orta Toros Dağlan cevherlerinin kullanıldığı anlaşılmıştır. Toros Dağlan eski Assur metinlerinde geçen 'Gümüş Dağı' olduğu varsayılmaktadır.

IV ABSTRACT METALLURGY AT ACEMHÖYÜK DURING ASSYRIAN TRADE COLONY PERIOD The main object of this thesis was to understand the metal technology and metal trade at the beginning of the 2nd millenium BC in Anatolia. Acemhöyük was an important metallurgical center at this period both in production and exchange of metals. It was strategically located near major ore sources in central Anatolia and took active part in metal trade with the Assyrian merchants. Nearly 300 archaeometalurgical material comprised of copper, lead, silver objects, ingots, ores, and slags were investigated in this study. The chemical composition of these materials is determined by using Atomic Absorption Spectroscopy. Apart from chemical analysis, lead isotope ratios of 12 different samples were determined using mass spectroscopy at the National Istitute of Standads and Technology. The results demonstrated that copper-based objects were made of unalloyed copper, arsenical copper, bronze, and copper that contain both tin and arsenic. The majority of the copper objects were manufactured from unalloyed and arsenical copper. Iron is the most cosistant impurity of these copper objects. Other elements such as nickel, antimony and silver occur at trace levels. A few objects contain significant amount of zinc and lead. Statistical techniques were carried out on the trace element distribution to determine particular trends, manufacturing techniques and possible ore sources. The results showed that, Acemhöyük metalsmiths mastered all metallurgical techniques currently in use in Analotia. In other words techniques such as smelting sulphide ores, alloying with arsenic and tin and cupellation were extensively used. In particular it was found out that most of the arsenical copper objects were produced intentionally. The results of provenance study of copper, lead and silver objects as well as ore and slag specimens using lead isotope analysis suggest that North Central Anatolian Ore groups might have been supplied copper to Central Anatolian settlements at beginning of second millenium B.C. Also these results showed that lead ores used in the production of silver objects originated from Taurus Mountains, which is considered to be 'Silver Moutains' metioned in Old Assyrian texts.