Kozan ilçesinin tarihi coğrafyası

Abstract

Çalışmada, Kozan İlçesinin tarihi coğrafya özellikleri incelenirken dönemsel olarak yerleşme, nüfus ve ekonomik coğrafya verileri, coğrafyanın ilkeleri ve tarihi coğrafyanın metotları doğrultusunda analiz edilmiştir. Bu bağlamda araştırma, beşeri ve iktisadi coğrafya temelinde, tarihi coğrafya çalışması niteliğindedir. Çalışmadaki verilerin büyük bir kısmını I. El Kaynaklar olan arşiv kayıtları, salnâmeler, haritalar, planlar, seyahatnameler, vekayinameler vb. oluşturmaktadır. Ayrıca döneme ait olan II. El Kaynaklar da kullanılarak, araştırma saha çalışmaları ile desteklenmiştir. Kaynaklar kullanılırken tarihi coğrafyanın üç temel metodu olan retrogressif, retrospektif ve karşılaştırma metotları kullanılmıştır. Ayrıca çalışmada ara metotlardan alan ve zaman kesitleri ile tetkik metodu kullanılmıştır. Kozan'a yönelik olarak yapılan çalışmanın akışını döneme ait coğrafi verilerin çeşitliliği belirlemiştir. Yöre ile ilgili Antik Dönem ve Antik Dönem sonrası verilerde sınırlılıklar bulunmaktadır. Osmanlı Dönemi'nde ise özellikle 16. yüzyıla ait tahrir defterleri çalışma ile ilgili detaylı veriler sağlamıştır. Fakat 17. yüzyılda ve sonrasında bölgede ortaya çıkan isyanlar ve konargöçer aşiretlerin derebeylik benzeri yönetim şekilleri, Kozan ile ilgili veri sağlayabilecek kaynakların oluşmasını engellemiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti tarafından bölgeye gönderilen Fırka-i Islâhiyye Ordusu, Kozan'daki yerleşmelerin gelişimi açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu dönemden sonra yörede sürekli olarak kullanılan yerleşmeler kurulmuş ve bu durum nüfus ve ekonomik özellikler üzerinde olumlu bir etki yaratmıştır. Çalışmada Cumhuriyet ilanından günümüze yörenin beşeri ve iktisadi coğrafya özelliklerinin de incelenmesi, zaman içerisindeki gelişim ve değişimin sebep-sonuç ilişkisi içerisinde ortaya çıkarılmasını sağlamıştır.

The historical geography features of Kozan District were explored in this study by analysing settlement, population, and economic geography data on a regular basis using geography principles and historical geography methodologies. The study is a historical geography study focused on human and economic geography in this environment. The majority of the information in the research comes from original sources such as archival documents, yearbooks, maps, plans, travelogues, chronicles, and so on. Moreover, secondary materials from the time period were studied, and the study was backed up by field surveys. While using the materials, the three fundamental methodologies of historical geography-retrogressive, retrospective, and comparison-were applied. Furthermore, the study employed the area and time sections and examination procedures, which are intermediate approaches. The diversity of the geographical data related to the period determined the flow of the study conducted for Kozan. There are limitations in the data related to the region in the Ancient Period and post-Ancient Period. Especially the tax registers from the 16th century during the Ottoman Period provided thorough information for the study. However, the region's later-emerging rebellions and the nomadic tribes' feudal-like systems of government prevented the development of sources that could have provided information on Kozan. The development of the settlements in Kozan has been significantly influenced by the Fırka-i Islâhiyye army, which the Ottoman State sent to the area in the second half of the 19th century. Following this time, the area saw the establishment of permanent settlements, which had a positive effect on the demographics and economics of the area. In the study, examining the human and economic geography features of the region from the declaration of the Republic to the present day revealed the development and change over time in a cause-effect relationship.