Kanserli adölesanlara orem'in öz bakım modeline göre verilen eğitimin semptom yönetimi, yaşam kalitesi, bakım vericilerin yükü ve anksiyete düzeyine etkisi

Abstract

Bu araştırma; 10-18 yaş kanser tedavisi alan adölesanların Örem Öz bakım modelinegöre verilen eğitimin semptom yönetimine, yaşam kalitesine, bakım vericilerin yükü veanksiyete düzeyine etkisini belirlemek amacı ile randomize kontrollü olarak yürütüldü.Araştırma Ocak 2019- Ocak 2023 tarihleri arasında yapıldı. Araştırmanın örneklemini,kanser tanılı 10-18 yaş 31 adölesan (16= kontrol; 15= müdahale) oluşturdu. Araştırmaverileri; Adölesan ve Bakım Verici Bilgi Formu, Memorial Semptom Değerlendirme Ölçeği,Çocuklar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği (Çocuk, Ergen Formu), Zarit Bakım Verme YüküÖlçeği, Beck Anskiyete Envanteri kullanılarak toplandı. Veriler tanımlayıcı analizler, ki-kare,Yates düzeltilmesi, Fisher's exact testi, bağımsız iki örnek t testi ve genelleştirilmiş lineermodeller kullanılarak değerlendirildi. İstatistiksel anlamlılık sınır değeri p<0,05 olarak kabuledildi.Orem'in öz bakım modeline göre eğitim verilen müdahale grubundaki adölesanlarınkontrol grubundaki adölesanlara göre çocuklar için yaşam kalitesi ölçek puan ortalamalarıyüksek bulundu (p<0,001). Müdahale grubundaki adölesanların Memorial SemptomDeğerlendirme Ölçeği puan ortalamaları kontrol grubundaki adölesanlara göre düşük bulundu(p<0,001). Müdahale grubundaki bakım vericilerin Zarit Bakım verme Yükü Ölçeği puanortalamaları ve Beck Anksiyete Envanteri puan ortalamaları kontrol grubundaki bakımvericilere göre düşük bulundu (p=0,002).Sonuç olarak, adölesanlara öz bakım modeline göre geliştirilen `Kontrol Bende'' adlıkitapçık doğrultusunda verilen eğitimin, adölesanların semptom yönetimine, yaşamkalitelerine, bakım vericilerin bakım yükü ve anksiyete düzeyine olumlu etkisinin olduğubelirlendi. `Kontrol Bende` adlı kitapçığın kanserli adölesanların eğitiminde kullanılmasıönerilmektedir.Anahtar kelimeler: Öz bakım, eğitim, semptom yönetimi, yaşam kalitesi, bakımyükü, anksiyete düzeyi

This study was carried out in a randomized controlled manner to determine the effectof the education given according to the Orem Self-care model, on symptom management,quality of life, burden of caregivers and anxiety level of adolescents aged 10-18 yearsreceiving cancer treatment.The research was carried out between January 2019 and January 2023. The sample ofthe study consisted of 31 adolescents (16= control; 15= intervention) diagnosed with cancer.Research data; It was collected using Adolescent and Caregiver Information Form, MemorialSymptom Assessment Scale, Children's Quality of Life Scale (Child, Adolescent Form), ZaritCaregiver Burden Scale, Beck Anxiety Inventory. Data were evaluated using descriptiveanalyses, Chi-square, Yates correction, Fisher's exact test, Independent two-sample t-test, andGeneralized linear models. The cut-off value of statistical significance was accepted asp<0.05.According to Orem's self-care model, the adolescents in the intervention group hadhigher quality of life scale scores for children compared to the adolescents in the controlgroup (p<0.001). The mean scores of the Memorial Symptom Assessment Scale of theadolescents in the intervention group were found to be lower than the adolescents in thecontrol group (p<0.001). Zarit Caregiver Burden Scale mean scores and Beck AnxietyInventory mean scores of caregivers in the intervention group were lower than the caregiversin the control group (p=0.002).As a result, it was determined that the education given to the adolescents in line withthe booklet named `I'm in Control` developed according to the self-care model had a positiveeffect on the symptom management, quality of life of the adolescents, and the caregivers'burden of care and anxiety level. It is recommended that the booklet named `I'm in Control`be used in the education of adolescents with cancer.Keywords: Self-care, education, symptom management, quality of life, care burden,anxiety level