Kars ili süt sanayi ve mandıra işletmelerinde üretim ve sanayi entegrasyonunun ekonomik ve sosyo-ekonomik analizi

Abstract

Kars ilinde yapılan bu çalışmanın bulguları bölgedeki mandıra işletmeleri ve süt fabrikalarının yöneticileri ile yapılan yüz yüze görüşmelerde, anket uygulaması ve gözlemler yolu ile elde edilmiştir. Çalışmada tam sayım yöntemine baş vurulmuş, ancak toplam 35 süt sanayi işletmesi ile Mart- Temmuz 2007 ve 2008 tarihlerinde anket çalışması yapılmıştır. Bu çalışmada, süt sanayi işletmelerinin 2006 ve 2007 yılı faaliyet sonuçlarına ilişkin veriler doğrultusunda, işletmelerin ekonomik faaliyetlerinin analizi yapılarak, bölgede süt sektörünün yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri saptanmaya çalışılmıştır.Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde, karlılık analizleri için regresyon modeli oluşturulmuş ve rantabilite rasyolarından yararlanılmıştır.İşletmeler ölçekleri itibariyle; günlük 10 ton'a kadar süt işleyen 7 mandıra küçük ölçekli, 11-30 ton'a kadar süt işleyen 12 mandıra orta ölçekli ve 31 ton ve üzeri süt işleyen 13 mandıra ise büyük ölçekli işletmeler olarak belirlenmiştir.Ankete katılan süt sanayi işletmeleri genelinde kapasite kullanım oranı 2006 yılı için ortalama yüzde 31,4; 2007 yılı için yüzde 31,3 olarak tespit edilmiştir.Araştırmada kullanılan girdi unsurlarının toplam girdi içerisindeki oranları incelendiğinde; çiğ süt giderinin yüzde 71,1; işçiliğin yüzde 5,1; süt toplama ve pazarlama giderlerinin yüzde 5,9; bakım-onarım ve amortisman giderlerinin yüzde 5,0 ve diğer giderlerin yüzde 12,9 oranında olduğu tespit edilmiştir.Mali rantabilite rasyosu büyük ölçekli işletmelerde 19,94; orta ölçekli işletmelerde 17,28; küçük ölçekli işletmelerde 13,36 ve süt fabrikalarında 2,77 olarak bulunurken, rantabilite faktörü değerleri sırasıyla 26,02; 26,13; 24,86 ve 7,18 olarak gerçekleşmiştir.Bölgede süt sanayi işletmelerinin büyük çoğunluğunun geleneksel yöntemlerle üretim yapması, çiğ süt işleme kapasitesinin düşüklüğü, sermaye yetersizliği ve mali olanaksızlıklar vb. konularda bir çok sorunlarının olduğu görülmüştür. Bölgede faaliyet gösteren işletmelerin işbirliği yapmaları ve ortak üretime yönelik projeler geliştirmeleri veya kurulacak kooperatifler tarafından süt ürünlerinin üretilmesi ve pazarlanması gibi girişimlerin, sektörel sorunların çözümünü kolaylaştıracağı düşülmektedir.Ayrıca küçük ve orta ölçekli işletmelerin işyeri sayısı, çalışanların sayısı ve katma değer olmak üzere üç önemli göstergeye bakıldığında, ilin gerek sosyal gerekse ekonomik yapısında önemli bir yeri sahip olan süt sektöründe mevcut ve potansiyel kaynakları etkili olarak kullanılabilecek politikalarının oluşturulması ve bu yaklaşım içinde bölgede öncelikle süt hayvancılığının ve sonra da süt sanayi tesislerinin destek ve teşviki önem arz etmektedir.

Findings of this search that has been completed in the region of Kars, was obtained by face to face interviews with managers and owners of milk factories and mandira enterprises as well as observations and questionnaire. During the accomplishment process of the Project, method of ?full counting? was applied so all of the mandira enterprises in the Kars region was visited one by one, however surveys could only applied to 35 milk factories between March ? July 2007 and 2008 time period. Consequently, by acquiring the 2006 and 2007 annual economic activity datas of Kars region dairy industry enterprises and analyzing these datum professionally, the project has objected to determine the main challenges that dairy sector has exposed to and recommend some solution proposals to these challenges.Regression model was formed and profitability ratios were used for productivity analysis in the evaluation of the obtained data.Productivity analysis were performed by estimating profitability of the enterprises were using multiple regression analysis and assessed by using the profitability ratiosThe mandira enterprises were grouped into three categories according to their scales, namely small scale (up to 10 tons), medium scale (11 -30 tons) and large scale (>30 tons). In addition, three milk factories included in the search.Milk factories and Mandira Enterprises average rate of capacity usage 31,4% in 2006; 31,3 % in 2007 respectively.The proportions of cost of milk, labour, transport, depreciation-repair-maintenance and miscellaneous expenses in the total cost accounted for 71,1; 5,1; 5,9; 5,0 and 12,9 respectively.The financial rantability ratio and rantability factor of large scale enterprises calculated as 19,94 and 26,02 for medium scale 17,28 and 26,13; for small scale 13,36 and 24,86; for milk factory 2,77 and 7,18 respectively.There are lots of problem in the area such as, vary majority of the dairy industry mandira enterprises use traditional methods for producing, low capacity of milk, lack of capital and money problem, etc. For solving the problem of the sector some ideas are thought such as; cooperating the factories, which are progressing in the area, and developing common production project or production and marketing of milk products by kooperatifs.According to three important scales, which are number of workers, number of businesses and added value of the small and medium scale enterprise, the social part of the city and also economic part of the city in the milk sector, potential sources should be used by created politics and after all those steps firstly dairy industry and then dairy industry service area should be supported.