19. yüzyılda Batılı seyyahların gözüyle Antalya (1800-1876)

Abstract

16. yüzyıl sonrasında, özellikle Batı'da ortaya çıkan Doğu'yu görme isteği, Osmanlı toprakları için de geçerli olmuştur. Büyük Tur denilen gezilerle Batılı seyyahların, özellikle 19. yüzyılda Osmanlı topraklarına seyahatleri artış göstermiştir. Özellikle bu dönemde antik bölgelerin keşfedilmesi ile Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz'e olan seyahatler en ilgi çekici güzergâhlar arasına girmiştir. Bu dönemde özellikle İngiliz ve Fransız ağırlıklı olarak Batılı seyyahlar, Antalya'yı da içerisine alan Likya bölgesine seyahatler gerçekleştirmişler, kent ile izlenimlerini gezi yazıları, seyahatnameler, anılar ya da mektuplar şeklinde yayınlamışlardır. Tarihi kaynaklar arasında önemli bir yerde bulunan seyahatnameler, son yıllarda şehir tarihçiliği açısından da incelenmeye başlanmıştır. Özellikle Batı kaynaklarında, Osmanlı kentlerine gelen seyyahların izlenimleri, kentin o dönemki siyasi, sosyal ve ekonomik yaşamının ortaya konulmasının yanı sıra günlük yaşam tarzının öğrenilmesi açısından da büyük öneme sahiptir. Çalışma kapsamında da 1800-1876 yılları arasında Antalya'yı ziyaret eden seyyahların yayınladıkları seyahatnameler özelinde bir değerlendirme yapılması, bunun resmi Osmanlı kayıtları ile karşılaştırılması hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen bulgulara göre, Antalya'yı ziyaret eden seyyahların öncelikli amacı, kentte yer alan antik kalıntıların incelenmesi olmuş, bu nedenle kentteki sosyal yaşam ile izlenimleri çok ayrıntı içermemiştir. Bununla beraber kentin doğal güzellikleri tüm seyyahların üzerinde uzlaştığı bir konu olmuştur. Seyyahların geneli kentteki azınlıklar ve yaşamları hakkında daha ayrıntılı bilgi verirken, Türk toplumu ile izlenimleri daha sınırlıdır. Seyahatnamelerin incelenmesi ile ortaya konulan sonuçlardan biri de, 19. yüzyıl başında yazılan seyahatnamelerdeki Antalya izlenimlerinin, diğer seyahatnameler için rehber olması ve diğer seyahatnamelerde bu nedenle tekrara düşülmesi olmuştur.Anahtar Kelimeler: Seyahatname, Antalya, Antalya Tarihi, 19. Yüzyıl, 19. Yüzyıl Seyyahları

After the 16th century, the desire to see the East, which emerged especially in the West, was also valid for the Ottoman lands. Travels by Westerners to Ottoman lands increased, particularly in the nineteenth century, with trips known as the Grand Tour. Especially in this period, with the discovery of ancient regions, travels to Western Anatolia and the Eastern Mediterranean became some of the most interesting routes. During this period, especially English and French travellers, mainly Western travellers, made trips to the Lycian region, which includes Antalya, and published their impressions of the city in the form of travel writings, travelogues, memoirs, or letters. Travel books, which have an important place among historical sources, have started to be examined in terms of urban historiography in recent years. The impressions of travellers who came to Ottoman cities, particularly in Western sources, are very important in terms of learning the daily lifestyle as well as revealing the city's political, social, and economic life at the time. Within the scope of the study, it is intended to evaluate travel books published by travellers who visited Antalya between 1800 and 1876 and compare them to official Ottoman records. According to the findings obtained within the scope of the study, the primary purpose of the travellers visiting Antalya was to examine the ancient ruins in the city, so the social life and impressions in the city did not contain much detail. However, the natural beauties of the city have been a subject on which all travellers agree. While travellers in general give more detailed information about the minorities and their lives in the city, their impressions of Turkish society are more limited. One of the results revealed by the examination of the travelogues was that the impressions of Antalya in the travelogues written at the beginning of the 19th century were a guide for other travelogues and that they were repeated in other travelogues for this reason.Keywords: Travelogue, Antalya, Antalya History, 19th Century, 19th Century Travellers