Özbekistan güvenlik ve dış politika tercihlerinin idealizm-realizm çerçevesinde değerlendirilmesi

Abstract

Kerimov'un Özbekistan'ın kurucu devlet başkanı olarak temel amacı ülkenin siyasi, ekonomik ve toplumsal istikrarını sağlamak olmuştur. Ulus devlet inşa sürecinin, sosyal ve ekonomik yapının dönüşümü gibi köklü değişikliklerin devlet eliyle yapılmak zorunda olması Kerimov'un kendi rejimi ile devletin geleceğini birleştirmesine neden olmuştur. Bu durumun sonucunda ortaya çıkan otoriter yönetim yapısı ise otoriter yönetimden rahatsız olanların da desteği ile radikal dini/siyasi grupların kuvvetlenmesine ve etkinlik alanını genişletmelerine yol açmıştır. Diğer taraftan Kerimov'un dış politikada realist tercihlerde bulunması komşu ve küresel aktörlerle ilişkileri olumsuz etkilemiştir. Ülkenin bağımsızlığını ve egemenliğini sağlamlaştırmaya yönelik dış politika tercihlerinde bulunmuş olan Kerimov, hiçbir küresel aktörü öncelememiş; ülke menfaatlerini koruma adına gerektiğinde küresel aktörlerle ilişkileri dondurmaya varan keskin politika değişikliklerine gitmekten çekinmemiştir. Komşu ülkelerle sorunların çözümünde de benzer bir dış politika izleyen Kerimov'un ülke menfaatleri açısından en kârlı anlaşmaları yapmak istemiştir. Ulus devlet sürecinde belirgin bir ilerlemenin yaşandığı, ülke yönetiminin kısmen de oturmuş olduğu ve radikal dini/siyasi grupların en zayıf olduğu bir dönemde iktidara gelmiş olması Mirziyoyev'in idealist politikalar izlemesine olanak tanımıştır. Yeni Özbekistan söylemi ile reform çalışmalarına başlayan Mirziyoyev, kuruluş döneminde gerekli olan ancak günün şartlarını karşılamakta yetersiz kalan ekonomik ve siyasi birçok düzenlemeye son vermiştir. Çünkü ekonomik kalkınma gerçekleşmeden halk desteğinin kazanılması ve ülke içindeki sorunların çözümü mümkün değildir. Reform çalışmalarına halkın dahil olmasını sağlayarak halkı kazanmaya çalışan Mirziyoyev bu sebeple ekonomik kalkınmaya da büyük bir önem vermektedir. İnanç turizminin geliştirilmeye çalışılmasını, vizelerin kaldırılmasını, diplomatik ilişkilerin artırılmasını, yabancı yatırımcıların davet edilmesini ve ekonomik alanda reformların yapılmasını bu bağlamda değerlendirmek mümkündür.Mirziyoyev, dış politikada komşu ülkelere öncelik vermiş ve komşu ülkelerle yaşanan sorunların çözümü için gerekirse tavizlerin verilebileceğini dile getirmiştir. Mirziyoyev aynı zamanda küresel aktörler olan ABD, Rusya, Çin, AB'nin yanı sıra Asya, Avrupa, Orta Doğu ülkeleri ve Türkiye ile ikili ilişkileri geliştirmiştir. Güvenlik odaklı olmayan dış politika tercihleri ile Mirziyoyev, Özbekistan'ın komşuları ve küresel aktörlerle olan sorunların çözümüne büyük katkı sağlamıştır. Bütün bunların yanında izlenen politikaların beklenen sonucu vermemesi; iç, bölgesel ve küresel sorunların Özbekistan'ı etki altına alması durumunda Mirziyoyev'in farklı politikalar izlemesi de muhtemeldir. Anahtar Kelimeler: Özbekistan, Güvenlik, Dış Politika, Kerimov, Mirziyoyev

Karimov's main objective as the founding president of Uzbekistan was to ensure the political, economic and social stability of the country. The fact that radical changes such as the nation-state building process and the transformation of the social and economic structure had to be made by the state caused Karimov to combine his regime with the future of the state. The authoritarian management structure that emerged as a result of this situation, with the support of those who were uncomfortable with the authoritarian government, led to the strengthening of radical religious/political groups and expanding their field of activity. On the other hand, Karimov's realist choices in foreign policy adversely affected relations with neighboring and global actors. Karimov, who made foreign policy choices to consolidate the country's independence and sovereignty, did not prioritize any global actor; In order to protect the country's interests, it did not hesitate to make sharp policy changes, including freezing relations with global actors when necessary. Karimov, who followed a similar foreign policy in solving problems with neighboring countries, wanted to make the most profitable agreements in terms of the country's interests.The fact that he came to power at a time when there was a significant progress in the nation-state process, the country's administration was partially settled and the radical religious/political groups were at their weakest allowed Mirziyoyev to follow idealist policies. Mirziyoyev, who started the reform studies with the new Uzbekistan discourse, put an end to many economic and political regulations that were necessary during the establishment period but were insufficient to meet the conditions of the day. Because without the realization of economic development, it is not possible to gain public support and solve the problems within the country. Mirziyoyev, who tries to win the people by ensuring the participation of the people in the reform works, therefore attaches great importance to economic development. In this context, it is possible to evaluate the development of faith tourism, the abolition of visas, the increase of diplomatic relations, the invitation of foreign investors and the reforms in the economic field.Mirziyoyev gave priority to neighboring countries in foreign policy and stated that concessions could be made if necessary to solve the problems with neighboring countries. Mirziyoyev also developed bilateral relations with global actors such as the USA, Russia, China, the EU, as well as Asia, Europe, Middle East countries and Turkey. With his non-security-oriented foreign policy choices, Mirziyoyev made a great contribution to the solution of problems with Uzbekistan's neighbors and global actors. In addition to all these, the policies followed do not yield the expected results; In the event that domestic, regional and global problems affect Uzbekistan, it is possible that Mirziyoyev will follow different policies.Keywords: Uzbekistan, Security, Foreign Policy, Karimov, Mirziyoyev