Türk Silahlı Kuvvetleri bir askeri fabrikasında iş sağlığı hemşireliği gereksinimlerinin belirlenmesi ve işçilerin sağlığını korumaya yönelik model planlaması

Abstract

ÖZET Türk Silahlı Kuvvetleri Askeri Fabrikalarında iş sağlığı hemşiresi gereksiniminin saptanması ve işçilerin sağlığını korumaya yönelik bir eğitim modelini uygulanması amacıyla yürütülen önce-sonra dizaynında müdahale tipi bir araştırmadır. Araştırma, 1011 nci Ordudonatım Ana Tamir Fabrikasında, akü imal ve motor yenileştirme birimlerinde çalışan işçiler arasında Ağustos 2002 - Mayıs 2003 tarihleri arasında yapılmıştır. Her iki çalışma birimi, retrospektif sağlık kayıtları incelemesi sonucunda, sağlık birimine en çok başvuru yapan, meslek hastalığı yönünden yüksek risk taşıyan ve iş kazalarının en çok olduğu bölüm olmaları nedeniyle araştırma kapsamına alınmışlardır. Araştırmada veri toplama amacı ile araştırmacı tarafından geliştirilen sağlık değerlendirmesi, iş yeri etkilenimleri soru formu ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranış ölçeği kullanılmıştır. Veri toplama formu işçilere yüz yüze görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Görüşmeler sonunda, işçilerin sağlıklarını korumaya ve geliştirmeye yönelik eğitim gereksinimleri belirlenerek eğitim modeli hazırlanması için veri tabanı oluşturulmuştur. Eğitim modeli uygulamasında; sağlık, iş sağlığı hizmetlerinin tanıtımı, vücudumuzu tanıyalım, kişisel hijyen ve besin hijyeni, sağlıklı yaşam için beslenme ve egzersiz, madde bağımlılığı, sigara ve alkol, koroner kalp hastalığından korunma, erken tanı ve periyodik muayeneler, meslek hastalıkları ve korunma, iş kazaları ve kişisel koruyucuların etkin kullanımı, kazalardan korunma ve ilk yardım, üreme sağlığı konularında araştırmacı tarafından sağlık eğitimleri verilmiştir. Eğitim öncesi ve sonrası işçilere Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları (SYBD) ölçeği uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin değerlendirilme sonuçlarına göre; 79- işçiler en çok kullandıkları kişisel koruyucuların maske ve eldiven olduğunu ifade etmişlerdir. - İş yeri ortamında sağlık tehdidi olarak en çok kurşun ve toz etkilenimleri olduğunu belirtmişlerdir. - işçilerin, periyodik sağlık kontrolleri yaptırma (diş, göz muayenesi, kan kolesterol ölçümleri, tetanos bağışıklaması) durumları incelendiğinde işçilerin yarısının hiç kontrol yaptırmamış oldukları bulunmuştur. - işçilerin üçte biri çalışma yaşamı boyunca iş kazası geçirmiş oldukları saptanmıştır. - işçilere eğitim modeli uygulaması öncesi ve sonrası uygulanan SYBD ölçeğinde puan artışı bulunmuştur. - işçilerin egzersiz yapma, hobi sahibi olma durumları, iş ile ilgili problem yaşamaları, sigara içmeleri ve mevcut bir hastalığının olması gibi değişkenler SYBD ölçeği alt gruplarındaki puan artışlarında etkili olmuştur. - Araştırma uygulaması öncesi dönemdeki sağlık birimine başvuru sayısı, eğitim süresince uygulama kapsamına alınan birimlerde artış göstermiştir. Araştırma sonucu elde edilen veriler ışığında, işçilerin sağlığını korumaya ve geliştirmeye yönelik uygulanan eğitim modelinin uygulanmasının, işçi sağlığını yükselterek, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesinde etkin olabileceği, böylece iş verimin artabileceği konusunda önerilerde bulunulmuştur. 80

SUMMARY This is a study, within the pre-and-post design, carried out with the purpose of applying a model defining the requirements of occupational nurses and protect the health of employees at Turkish Armed Forces (TAF) factories. The research was conducted at 1011 TAF Ordnance Factory in Ankara in the sections of battery and rectification among the workers between August 2002 and May 2003. These both sections were found to have sent highest number of workers to hospitals and have been the most risky one of all as regards the high frequency of work accidents; and hence, these sections were deliberately included in the study. Health evaluation form developed by the researcher, a questionnaire of occupational interactions, the form of healthy living and conducts were utilized in this study. Data collection form was compiled through face-to-face interview with the workers. Consecutively, the need for education to develop and protect occupational health of the workers was determined and a database for a model of education was accordingly made. In the education model conduct, the following training areas were covered; general health, the introduction to occupational health, `getting to know our body`, individual hygiene, nutritional hygiene, balanced nutrition and regular exercises for a healthy life, addictions, smoking and alcohol, prevention of coronary diseases, early diagnose, periodical check-ups, occupational diseases and the means of prevention, work accidents and the prevention of accidents, first-aid and genital health. The scaling form of Health Promoting Lifestyle Profile (HPLP) was applied in the pre and post period. 81According to the evaluation of the data from the research; - Workers claim that masks and handkerchiefs are most frequently used as individual protection. - Lead and myriad dusts in the environment can be held as the highest risky elements. - It has been found out that almost half of the number of workers have never undertaken regular health check-ups (for tooth, eye, blood and cholesterol, and etc.) - One-third of the workers have suffered from work accidents in their professional life. - An increase in the grades of HPLP is seen in the pre and post researches. - The factors such as regular exercises, taking up a hobby, work-related problems, smoking and the already-presence of a disease are seen to increase the grading of HPLP. - The number of applications to a medical center in the pre-research period is seen to increase in the sections included in this study. In the light of the data from the research, it has been suggested that a model to protect and develop worker health be carried out and that such a model could be effective in the work accidents, and thereby, could further enhance overall productivity. 82