Yargının idari denetiminin hâkimin bağımsızlığı, teminatı ve takdir hakkına etkisi

Abstract

Yargı, ayrı ve bağımsız bir erk olarak devlet yapısında önemli bir denge unsurudur. Bu gücü kullananların bağımsızlık ve teminat gibi bir kısım haklardan yararlanması, takdir haklarına yasal çerçeve dışında müdahale edilmemesi, bu durumun üstün hukuk normları ile koruma altına alınması, yargı bağımsızlığının temini için vazgeçilmez bir zorunluluktur. Sahip olunan imtiyazlar ancak ifa edilen yargı görevi için kullanıldığı takdirde amaca hizmet etmektedir. Yerine getirilen görev sırasında bir takım itham ve yakınmalara yol açılacağı kuşkusuzdur. Ancak yargı mensupları hakkındaki iddiaların araştırılarak karşılanması suretiyle yapılan görev, muhatapları ve kamuoyunca takdir edilerek kabul görecek ve yargıya duyulan güven bu şekilde artırılacaktır.Çalışmada öncelikle; denetime genel bir bakış açısı ile yaklaşılarak yargısal ve idari denetim ayırımı üzerinde durulmuştur. Yargısal denetim şekilleri tanıtıldıktan sonra, idari denetimi gerçekleştiren Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulu anlatılmıştır. Kıt'a Avrupa sisteminden Fransa ve İtalya Adalet Teftiş Kurullarına ilişkin açıklamaya, sistemimize benzerliği nedeniyle burada yer verilmiştir.Bundan sonra; yargının bağımsızlığı ile hâkimin bağımsızlığının ilişkisi, hâkimin teminatı ve takdir hakkının kapsamı ile bu kavramların yargının idari denetiminin sınırlarının belirlenmesindeki önemine vurgu yapılmıştır.Son olarak ise; yargının idari denetim sistemi ile Teftiş Kurulu'nun çalışmasından doğrudan yararlanan Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun oluşumu, Avrupa Birliği İstişarî Ziyaret ve İlerleme Raporları ile Yargı Reformu Stratejisine göre değerlendirilmiştir. Bu hususta yapılan eleştiri ve öneriler göz önünde bulundurulmak suretiyle yerine getirilecek olan yargının idari denetiminin, hâkimin bağımsızlığı, teminatı ve takdir hakkına olumsuz bir etkisinin bulunmadığı sonuç ve kanaatine ulaşılmıştır.

The judiciary as a separate and independent power is one of the essential factors of balance in state pyramid. It is an essential requirement for ensuring independence of the judiciary that those exercising this power enjoy some rights such as independence and protection, their discretion power is not interfered except in circumstances described by law, and this protection is safeguarded through primary legislative norms. The privileges enjoyed can only serve to the aim pursued if they are used for the judicial task being carried out. It is out of question that some allegations and complaints may arise when exercising judicial tasks. However, the task to examine the allegations made against judicial actors will be appreciated and welcomed by the persons concerned and the public. Thus, it enhances the trust in judiciary accordingly. First of all, having a general approach to the inspection, a particular emphasis is made on the distinction between judicial inspection and administrative inspection. The Inspection Board of the Ministry of Justice responsible for exercising administrative inspection is explained after the short introduction on the types of judicial inspection. An explanation is made in connection with inspection boards of France and Italy which belong to Continental European System, because of the similarity with our system. Then, a particular emphasis is placed on the relationship between independence of the judiciary and impartiality of the judiciary, and scope of the judge's discretionary power and tenure of judges, and importance of the above concepts in terms of drawing the boundaries of the administrative inspection of the judiciary. Finally, the system of administrative inspection of the judiciary and composition of High Council of Judges and Prosecutors directly benefiting from the works of the Inspection Boards are evaluated in the light of the Advisory Visit Reports of the European Union, Turkey Progress Reports and Judicial Reform Strategy. It must be concluded that administrative inspection of the judiciary to be exercised by taking into account the criticism and proposals made on this issue has no negative impact on independence of the judiciary, tenure of judges and their discretionary powers.