Манас аэропортунун коңшу айылдарга тийгизген техногендик таасирлери жана аларды экологиялык баалоо

Abstract

Авиациянын жана автотранспорттун ылдам ѳнүгүүсү менен акыркы он жылдаатмосферага чыгуучу таштандылардын кыймылдуу булактардан (жүк ташуучужана жеңил автоунаалардан, тракторлордон, тепловоздордон жана учактардан)келип түшүү кѳлѳмү кѳбѳйгѳн. Аэропорттор азыркы замандагы жагдайда айлана-чѳйрѳнү негизги кирдѳѳтүчү булактары болуп саналат.Бул дипломдук иште Манас аэропорттун тийгизген таасири аныкталды. Аныайлана-чѳйрѳгѳ, адам баласына, жакын жайгашкан конуштардын жашоочуларынатийгизген таасири бааланды. Манас аэропортуна жакын жайгашкан айылдарынынтопурактарs химиялык жана биологиялык кѳрсѳткүчтѳрү менен изилденди.Топурактын жана суунун спектралдык анализи менен оор металлдарынкармалышынын саны аныкталды.Симпсондун индекси менен топурактагы микоорганизмдеринин түрүнүн жанабиомассасынын саны аныкталды.Бул иш 4 бөлүмдөн турат. Биринчи бөлүмдө адабияттарды изилдөө, экинчибөлүмдө изилдѳѳлѳрдүн ыкмалары жана материалдары берилди. Ал эми үчүнчүбөлүмдө эксперименталдык изилдөөлөр, экологиялык баалоо жүргүзүлдү.Aчкыч сѳздѳр:Манас аэропорту, ЧДК (чектҥҥ деңгээлдеги концентрациясы)

Son yıllarda ulaĢım ve havacılığın hızlı geliĢimi nedeniyle atmosfere otomobil vekamyon, lokomotif ve uçaklardan salınan emisyonların payı önemli ölçüde artmıĢtır.Yapılan değerlendirmeye göre Ģehirde her bir otomobile toplam emisyonun %30-70civarında düimektedir. Modern koĢullarda çevrenin kimyasal ve fizĢksel kĢrlenmesineneden olanlardan birisi de havaalanlarıdır.Bu Ģehirler araç paylaĢmak zorunda toplam kütlesi emisyonlarının 30 70 den% (tsektöründe geliĢme ve Ģehir arabaları sayısını bağlı) olduğu tahmin edilmektedir. Tümülkede BirleĢik Devletleri'nde beĢ büyük kirleticilerin toplam ağırlığının en az% 40,mobil kaynaklardan emisyonları için hesap.Serbest ve emisyon sonuçları daha zor ölçmek için havacılık gaz ve partiküllerdenoluĢan iklim etkileri; ama onlar birbirleri ile karĢılaĢtırılmıĢ ve temelinde ekonominindiğer sektörlerinin iklim etkilerini karĢılaĢtırmak olabilirSon 10 - 15 yıl ilgi çok süpersonik uçak ve uzay araçlarının çalıĢma ile bağlantılı olarakortaya çıkabilecek etkileri çalıĢmaya ödedi. Bu uçuĢlar kirliliği stratosfer azot oksitlerve sülfürik asit (süpersonik uçak) ve alüminyum oksit (ulaĢım uzay) eĢlik ediyor.Havaalanı operasyonda çevre üzerindeki etkisi olduğu ana faktörler: Hava mobil vesabit kaynakların kimyasal kirlilik; Kimyasal kirlilik oluk buz çözücü sıvı.Bu çalıĢmada Manas havalimanının yakın köylere etkisi incelenmiĢtir. Ayrıcahavalimanının yakınında bulunan köylerin çevre durumu değerlendirilmiĢtir. Kimyasalve biyolojik analizler ile toprak ve su ıncelenmiĢtir. ixSimpson indeksi yardımı ile topraktaki biokütle ve micro organizmaların çeĢitleribelirlenmiĢtir.Hatta iz konsantrasyonlarda ağır metaller zehirlidir. Canlı hücreler nüfuz onların geçimihlal, ağır metallerin toksik etkileri iyonları Ģeklinde gözükmektedir.Bunlar son derecezehirlidir, organometalik bileĢikler oluĢturan bakterilerle ayrıĢabilen olmadan baĢka birortama geçiĢi bulma formları değiĢtirmek için metabolik döngüsüne dahil canlıorganizmada birikme kabiliyetini, çünkü ağır metallerin tehlikelidir.örnekleri alınmıĢtır. Manas Havalimanına yakın yerleĢken köylerlerinen toprak vesuularınan 13 örnek laboratuvarına alındı.Alınan örnekleri kimyasal ve biolojikyöntemlerinde ıncelenmiĢtirildi.Tüm toprak ve su analizleri atomik absorpsiyon spektrofotometre ile belirlenmiĢtir ağırmetallerin mobil formlarının standart yöntemler içeriğinden Kırgız CumhuriyetiHükümeti altında Jeoloji ve Maden Kaynakları Devlet Ajansı laboratuvarındagerçekleĢtirildi.Biyolojik yöntem ile topraktaki süreçleri öğrenmek için üç farklı yetiĢme ortamındaekimler yapılmıĢtır. Ekimler toprağın üst tabaksına ekme metoduyla yapılmıĢtır.Mikroorganizmalar yetiĢtirildikten sonra ortaya çıkanların sayısı bulunmuĢtur.Bundan baĢka araĢtırılan su numuneleri Endo ortamına ekilerek E.coli'nin sınır değerigösterilmiĢtir. E.colilerin yetiĢmesi- bu fekal kontaminasyonun göstergesidir.AraĢtırmada ağır metallerin yüksek olan sınır değeri havaalanına yakın olmayanbölgelerde olduğu kanıtlanmıĢtır.Manas köyünün toprağının kirlenmesine 4 metall katılmaktadır. Söz konusu köyün enkirlenen parçasının %12,9 kirlenmenin maksimum seviyesine ulaĢmıĢtır. Bu bölgede entehlikeli metaller: zinc ve bakırdır. Sebebi de onların çok zehirli olmasıdır.Mramornıy köyünün toprağının kirlenmesine 5 metall katılmaktadır.Söz konusu köyünen kirlenen parçasının %5,1 kirlenmenin maksimum seviyesine ulaĢmıĢtır.Bu bölgedeen tehlikeli metaller: zinc, bakır ve kromdur. Sebebi de onların çok zehirli olması vekümülatif kapasitesiyle bağlıdır. xKölmösusununkirlenmesine3metallkatılmaktadır.Bölgenin%33,3kirlenmeninortaseviyesineulaĢmıĢtır.Bu bölgelerdentehlikelimetaller:nikelvekromdur.Havaalanının toprağındaki streptomycetelerin sayısı arka plana göre oldukça azaldığıkanıtlanmıĢtır. AraĢtırmanın sonucunda alınan numunelerdeki streptomyceteler kontrolnumuneye göre 18 kat, 10,3 km - 3 kat , 9,2km– 9 kat, 11,4 km – 11 kat, 10,9km– 5 kat,10,5 km – 8 kat az olduğu görülmüĢtür. Kesite göre streptomycetelerin dağılımıaĢağıdaki gibi gösterilmiĢtir:10,5 kmCinereus (71%) veAlbus (29%) ortaya çıktı.10,9km, 11,4 km, 10,3km aralığında ve havaalanında da yukarıda söylendiği gibi Cinereus,Albus vardır. 9,2 km aralığına %45,6Cinereus, %46,1Albus ve % 8,3Roseus denkgelmiĢtir.Cinereus и Albus kesitleri ağır metaller ile kirlenen toprakta sabit olmuĢ ve onlarüstünlük sağlamıĢlardır. En duyarlı Helvolo-Flavus ve Roseus kesitleri oldu. BaĢkaaraĢtırmacıların belirlediğine göre Cinereus kesiti uç Ģartta varlığını sürdürebilir.Bunların temsilcilerinde antibiyotik özelliklerle karĢılaĢan damgaları var ve onlar kirlitoprağı temizlemeye elveriliĢlidir. Roseus kesiti ise ağır metallerle kirlenen topraklardabiyoindikatör olarak kullanabilir.Demek ki, araĢtırma sonucunda havaalanının mikroorganizmalara etkisi olumsuzolduğu tespit edilmiĢtir. Toprakta ağır metallerin birikileceği belirlenmiĢtir. Onlarzararlılık derecesine göre 1,2 ve 3. sınıfa giren ağır metaller olduğu belli olmuĢtur.Onların mikrofloraya etkisi olarak toprağın mikroorganizmasının sayısının azalması vehastalık oluĢturucu bakterilerin sayısının artması tespit edilmiĢtir. Mikroflorekosisteminin bozulma durumunun göstergesi olabileceğini bir çok bilim adamlarıispatlamıĢlardır. Ekosistemde dengelik durum bozularak, toprakta gerileme olup, sumikroflorunda hasta oluĢturucu mikroflorun sayısı arttığı belirlenmiĢtir.Anahtar Kelimeler:Manas havalimanı, sınır değeri.