Beauverıa bassıana энтомопатогендик козу карындарынын биологиялык өзгөчөлүктөрү жана зыянкечтерге каршы колдонуу

Abstract

Бул дипломдук иштин негизги максаты Beauveria bassiana энтомопатогендик козу карынды жаратылыш шарттарынан бөлүп алуу жана аларды айыл чарба өсүмдүктөрүнө залакат алып келген зыяндуу курт-кумурскаларга каршы колдонуу саналган. Айыл чарба өсүмдүктөрү артүрдүү зыяндуу курт-кумурскалардан көп жабыр тарат. Азыркы учурда алар менен күрөшүүдө биологиялык коргоо актуалдуу болуп саналат.Бул максаттарда зыяндуу курт-кумурскаларга карата энтомопатогендик козу карындардын негизинде биопрепараттар өндүрүлүт.Алардын ичинен кеңири таралганы Beauveria bassiana-энтомопатогендик козу карыны, ошондой эле алар курт-кумурскалардын `ак мускардин` илдетинин козгогучу катары белгилүү б.а курт-кумурскалардын мителери болуп саналат. Бул илимий иште Кыргызстандын жаратылыш шарттарынан Beauveria bassiana козу карындары бөлунүп алынып, алардын биологиялык өзгөчөлүктөрү жана энтомопатогендүүлүк касиеттери изилденди. Жалпы 7 штамм ( Т-1, 5-gal, 4-зым, 3-зым, 2-col, 1- col, 1-Lepid.) бөлүнүп алынды. Beauveria bassianaкозу карыны өсүшү үчүн чөйрөлөр тандалып алынып, алардын ичиненBeauveria bassianaкозу карыны үчүн Чапека чөйрөсү эң жакшы деп аныкталды.Beauveria bassiana козу карынын өсүшүн кандай температурада жакшы өсөөрүн аныктоо үчүн өсүү температурасы ченелди, оптималдуу температура болуп 15-28 ̊С тандалды.Beauveria bassiana козу карындын штаммдарынан лабораторияда препараттык үлгүлөрүн алуу үчүн физиологиялык талаптарга жооп берген арзан азык чөйрөлөрү тандалып алынды жана алардын ичинен Сулуу менен Буурчактын акшагында биомассанын өзүшу ixжогорку деңгээлде байкалды. Биохимиялык мүнөздөмөдө жана ферментативдик активдүүлүктү аныктоодо Beauveria bassiana штаммдарынан4-зым, 5 - gal, 1-Lepid , Т-1 жана 1-col штаммдары жогорку активдүүлүктү көрсөттү. Beauveria bassiana козу карынын энтомопатогендүүлүгун текшерүү үчүнмай коңузунун личинкалары, ак канаттууга, жибексиз жубай көпөлөгүнө, томат күбөсүнө каршы лабораториялык шарттарда тажрыйбалар жүргүзүлдү. Жүргүзүлгөн тажрыйбалардын негизинде Beauveria bassiana козу карынынын жабыркатуусу үчүнбелгилүү гана нымдуулукта жана температурада жүргөнү далилденди.Изилдөөнүн жыйынтыгында Beauveria bassiana козу карынын зыянкечтерге каршы колдонууда белгилүү деңгээлде температура 15-28 С даражанын тегерегинде жана нымдуулук жогорку деңгээлде болгондо жугуштуруу керек. Өзгөчө температура жана нымдуулукка көңүл буруу керек. Анткени козу карын жабыркатуусу үчүн температурага жана нымдуулукка байланыштуу болот.Ачкыч сөздөр: Beauveria bassiana, ак мускардин, энтомопатоген, козу-карын, биопрепарат, штамм, биологиялык активдүүлүк, зыянкечтер

Tarımın tek amacı tarımsal ürünün verimini artırmaktır. Kültür bitkilerin üretmenin en önemlisi , bitkileri çeşitli zararlılardan ve hastalıklardan korumaktır.Beli olduğu gibi çeşitli zararlılardan, hastalıklardan ve yabancı otlardan ürünün kalitesi ve verimi yaklaşık %20 düsüyor. Çevre kirliliği ve çeşitli doğal süreçlerin ihlaliği, ınsan ve hayvan sağlığına olumsuz etkilemesi kimyasal mücadeleyi biyolojik mücadeleye değiştirmenin nedenidir.Biyolojik mücadelede potansiyel fırsatların coğu miktobiyolojik ilaçlar ile ilişkilidir. Patojen mantarlar mikrobiyal ilaçların içersinde önemli rol oynar. Uygulamalarda bilindiği gibi coğu zararlılara karşı mücadelede mantarları (Beauveria, Metarizium gibi) kullanmak ile yüksek verimi göstermiştir.19. yüzyılın ortalarından itibaren patojen mikroorganizmalar araştırılmaya başlanmıştır. Örneğin, Pospelov V.P ve Moshcheva Meçnikov zamanında bitki korumada entomopatojenik mantarlar kullanılmıştır. Biyolojik mücadelede ilk olarak Meçnikov mantarları zararlılara karşı kullanılmıştır. Biyolojik korumanın gelişmesi Meçnikovun yeşil muskardina hastalığı oluşturan mantarın kullanmasıyla başlanmıştır. Sovyetler Birliğinde biyolojik mücadeleye mantarları araştıran entomolojist Pospelov V.P Büyük katkı sağlamıştır. Bu nedenle biyolojik mücadele ilgi yaratmiş ve çok şeyler keşfedilmiştir. Dünyanın çoğu ülkelerınde entomopatojenik mantar ile ilgili bilimsel araştırmalar yapılmaya başlanmıştır.Biyolojik mücadelede entomopatojenleri ve antagonistleri kullanmak önemli rol oynar. Bunları tarımsal ürünledeki zararlı, hastalık ve yabancı otlara karşı kullanmak çok etkilidir. Onları kullanmanın avantajı insanlara, hayvanlara ve çevreye olumsuz etkilememesi ve zararsız olmasıdır.