Yayma pozitif akciğer tüberkülozlu hastalarda balgam ARB teksif ve kültür negatifleşmesini etkileyen faktörler

Abstract

6. ÖZET Tüberküloz, ülkemizde ve dünyada önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüberkülozun kontrol altına alınması ve toplumda bulaştırıcılığın azalması için özellikle yayma müspet akciğer tüberkülozlu hastaların erken tanı ve etkili tedavisi çok önemlidir. Bu nedenle DSÖ DGTS'nin dünya genelinde rutin hale geçmesini önermektedir. Tüberküloz hastalarının tedaviye uyumsuzlukları önemli bir sorun olduğu için, DGT uygulanarak bu sorun çözülmeye çalışılmalıdır. Her ne kadar balgam kültür negatifleşmesi; akciğer tüberkülozlu hastalarda bulaştırıcılığın ve tedavi etkinliğinin gözlenmesi için önemli bir kriter olsa da kültür sonuçlarının iki ay gibi geç bir sürede sonuçlanması balgam yayma takiplerinin önemini ortaya çıkarmaktadır. Çalışmamızdaki amacımız; yayma pozitif akciğer tüberküloz hastalarında (kategori 1,2,4) balgam yayma ve kültür negatifleşme hızına etki eden risk faktörlerini saptamak idi. Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Merkezinde, Ocak 2002- Ekim 2003 tarihleri arasında DGT uygulanan, yatarak tedavi gören yayma müspet akciğer tüberkülozlu 150 hasta retrospektif olarak, çalışmaya alındı. Akciğer tüberkülozlu hastanın balgam örnekleri, balgam yayma ve kültür müspetliği açısından hastanemiz laboratuvarlarda incelendi. Yaş, sigara kullanımı, ek hastalık,başlangıç basil yükü, radyolojik yaygınlık, kavite, ilaç direnci, anemi, hipoalbüminemi varlığı ve vücud kitle indexi ile balgam yayma ve kültür negatifleşme oram arasındaki ilişki değerlendirildi. Kategori- 1 hastalarında tedavi başlandıktan sonra balgam yayma negatifleşme ortalama süresi 2.28 ± 1.52(1-9) ay, kategori-2'de 3.42 ±2.20 (1-9) ay, kategori -4;de 3.31±2.21 (1 - 8) ay, hastaların tümünde 2.66+1.84 (1-9) ay olarak saptandı. Balgam kültür negatifleşme ortalama süresi kategori- 1 hastanında 1.60 ± 0.77 (1-4) ay, kategori-2'de 2.11+ 1.54 (1-7) ay, kategorikte 2.31 + 1.49 (1-6) ay, hastaların tümünde 1.79 ± 1.11 (1-7) ay idi. 53Tüm gruplarda, balgam yayma ve kültür negatifleşme süresi arasındaki ilişki en önemli faktör olarak yorumlandı. Balgam yayma negatifleşme süresi uzadıkça kültür negatifleşme süresinin geciktiği saptandı. Araştırılan diğer faktörlerlerin etkileri kategori-1 hastalarında balgam yayma süresine etkileri Kendall ve Spearman korelasyon analizine göre sırasıyla; Başlangıç balgam yükü, hipoalbüminemi, anemi ve yaş olarak istatistiksel olarak anlamlı bulundu. Hastada başlangıçtaki balgam yükü fazlalığı, ileri yaş, anemi ve hipoalbüminemi varlığının balgam negatifleşme süresini uzatabileceği saptandı. Kültür negatifleşme süresinde etkili faktörler sırasıyla ; Başlangıç balgam yükü, hipoalbüminemi olarak saptandı. Balgam yayma süresine etkili olan yaş ve anemi varlığı istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı. İki farklı analiz yönteminde tek fark Spearman analizinde kavite varlığının kültür negatifleşme süresinin uzamasına istatistiksel olarak katkıda bulunabileceğiydi. Kategori-2 grubunda hipoalbümineminin balgam yayma süresine etkisi istatistiksel olarak anlamlı idi. Kültür negatifleşme süresinde etkili faktörler ise sırasıyla Mpoalbüminemi, ilaç direnci varlığı, başlangıç balgam yükü olarak saptandı. Body mass index ve yaş negatif yönde etkili faktörler olarak bulundu. Yaş ve body mass index arttıkça kültür negatifleşme süresinin kısalabileceğl istatistiksel olarak anlamlıydı. Kategori-4 hastalarda sadece sigara kullanım öyküsünün Spearman testinde balgam yayma süresini istatistiksel olarak uzatabileceği tespit edildi. Kültür negatifleşme süresine etkili olabilecek her hangi bir faktör istatistiksel olarak tespit edilemedi. Sonuç kategori-4 hastalanndaki vaka sayısının azlığına bağlandı. Tüm hasta grubu analiz edildiğinde ise balgam yayma süresinde etkili olabilecek faktörler sırasıyla ; hipoalbüminemi, başlangıç balgam yükü, anemi ve yaş olarak saptandı. Kültür negatifleşme süresinde ise başlangıç balgam yükü, hipoalbüminemi, ilaç direnci, kavite ve anemi süre uzaması yönünde, body mass index ise kısalması yönünde istatistiksel olarak anlamlı saptandı. 54Sonuç olarak; balgam yayma ve kültür negatifleşme oranıyla ilişkili saptadığımız faktörler, bu konuda yapılmış, diğer çalışmaların sonuçlarına göre benzerlik gösteriyordu. Hipoalbüminemi, anemi ve vücud kitle indeksinin de incelenmesi, tüm yayma pozitif tüberküloz hastalarının ayrı ayrı grublandınlıp bir çalışmada toplanması açısından çalışmamız önemli bulundu. Hastanemizde DGT'nin birkaç yıldır uygulanması, hastaların bir kısmının tedavi sonrası düzenli takiplere gelmemesi hasta sayımızın azlığında etken oldu. İleriki yıllarda yapılacak çalışmalarda daha fazla hasta sayılarıyla daha anlamlı istatistiksel verilere ulaşabiliriz. Çalışmamızında, özellikle hastaların anemi, hipoalbüminemi ve vücud kitle indeksi yönünden tetkik edilmesi, bu parametrelerin düzeltilmeye çalışılmasının balgam yayma ve kültür negatifleşme süresini kısaltabileceği yönünde sonuca ulaştık. 55

7. SUMMARY Factors that effect sputum culture convertion rate in the patients with pulmonary tuberculosis who were applied directly observation therapy. Tuberculosis is an important public health problem in our country and the world. In order to control its spread in the population, early diagnosis and effective treatment of the patients with smear positive pulmonary tuberculosis. In this regard WHO advocates that DOTS be routine all over the world. The treatment compliance of the tuberculosis patients is low and this problem could be solved via DOTS. Although negative cultures are usually the criteria for treatment follow up and contaguosity, their late results (2 months) make the sputum smear follow up important. The aim of this study was to find the risk factors affecting the rate of smears and cultures getting negative in smear positive pulmonary tuberculosis patients (category 1,2,4). One hundred fifty smear positive pulmonary tuberculosis patients -who were performed DOTS and were hopitalized between January 2002 and October 2003 in Atatürk Hospital for Chest Disease and Surgery- were analyzed retrospectively. Sputum samples for smears and cultures were evaluated in our laboratory. Correlations between age, smoking, concomitant diseases, initial bacilli load, radiological involvement, cavity, drug resistance, hypoalbuminemia, body mass index and the rate of smears and cultures getting negative were assessed. 56In category- 1 the mean rate the smears getting negative after treatment was 2.28 ± 1.52 (1-9), in category-2 3.42 ±2.20 (1- 9), in category-4 3.31±2.21 (1 - 8) and as a whole was 2. 66+ 1.84(1-9) months. The rate of cultures getting negative was 1.60 ± 0.77 (1-4) months in category- 1, 2.11+ 1.54 (1-7) in category-2, 2.31 ± 1.49 (1-6) in category-4 and 1. 79 ± 1. 1 1 ( 1-7) among all the patients. In all of the groups the most significant relation was found to be between sputum smear and culture rates. As the smears' negativity rates were longer, the rates of the cultures got longer. According to Kendall and Spearman correlation analysis in category- 1 the factors affecting significantly the sputum smear rates were initial bacilli load, hypoalbuminemia, anemia and age. As the age and initial bacilli load increased, and in the presence of anemia and hypoalbuminemia, each factor independantly or together made the smear rates longer. The factors affecting the culture rates were initial sputum load and hypoalbuminemia. Age and anemia were found not to have an effect statistically. Only with Spearman analysis the presence of cavity had an effect on elongation of the culture negativity rates. In category-2 hypoalbuminemia was found to affect statistically the smear rates. For the culture rates, hypoalbuminemia, drug resistance and initial sputum load seemed to have an effect. Body mass index and age had a negative effect. As they increased the rates decreased significantly. In category 4, only smoking had an effect on the smear rates with Spearman analysis. No factors could have been detected to affect statistically the culture rates. These were attributed to the less number of patients in this group. 57When all the group was analyzed as a whole, the factors affecting the smear rates were hypoalbuminemia, initial bacilli load, anemia and age. For the culture rates, initial load, hypoalbuminemia, drug resistance, cavity and anemia shortened but body mass index increased the rate significantly. As a result our findings were in accordance with relevant studies in the literature and hypoalbuminemia, anemia, body mass index and categorization were found to be necessary tor the evaluation of the tuberculosis patients. Since DOT has been performed only for the last few years in our hospital and the failure in the compliance of the patients decreased our sample size. Further significant results can be achieved with larger samples in the comming years. As a result we have concluded that anemia, hypoalbuminemia and body mass index of the patients should be evaluated and they should be corrected for decreasing the rates of smear and culture negativity. 58