Beslenme dostu okul projesinin okul çağı çocuklarında beslenme alışkanlıklarına ve antropometri üzerine etkisi

Abstract

Amaç: Yetersiz ve dengesiz beslenme ülkemizde çocukların içinde bulundukları sağlıklı ortamın bozulmasına, buna bağlı olarak çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Okul çağı yaş grubunda hem okul, hem sosyal çevrenin de etkisi ile beslenme alışkanlığı ve seçenekleri genişlemektedir. Okul, çocukların besin ve besin öğesi alımlarının geliştirilmesine ve büyüme gelişmesine de önemli katkıda bulunmaktadır. `Beslenme Dostu Okul Projesi` ile okullarda sağlıklı beslenme ve hareketli yaşam konularında duyarlılığın arttırılması ve bu konuda yapılan iyi uygulamaların desteklenmesi ile okul sağlığının daha iyi düzeylere çıkarılması hedeflenmiştir. Çalışmamızda Beslenme Dostu Okul projesinin okul çağı çocuklarının beslenme alışkanlıklarına ve antropometrik değerlerine etkisinin araştırılması hedeflenmiştir.Gereç ve Yöntem: Çalışmamıza, İzmir ili Bornova ilçesinde bulunan iki adet Beslenme Dostu Okul ile dört adet Beslenme Dostu Okul olmayan okuldan toplam 516 okul çağı çocuğu dahil edildi. Çalışmamıza dahil edilen öğrencilere ilk olarak beslenme alışkanlıklarını değerlendirmek üzere bir anket uygulandı. Ardından anket uygulanan çocukların boy ve kilo ölçümleri dijital tartı ve boyölçer ile yapıldı. Elde edilen verilerden boy ve vücut ağırlığı z skorları, boya göre ağırlık yüzdeleri ve BKİ yüzdeleri hesaplandı. Çocukların ailelerine yönelik olarak da `Çocuklarda Yeme Davranışı Anketi (ÇYDA)` kullanıldı. Beslenme dostu olan ve olmayan okullar beslenme alışkanlıkları ve antropometrik ölçümler açısından karşılaştırıldı.Bulgular: Çalışmamıza, 275 (%49,8) kız ve 259 (%50,2) erkek olmak üzere toplamda 516 okul çağı çocuğu dahil edildi. Çocukların yaşları 7 ile 12 arasında değişmekteydi (ortalama; 9 ± 0,88 yıl). Çocukların büyük çoğunluğunun düzenli öğünler tükettiğini gördük. Aileler de düzenli olarak kahvaltı yapıyordu ve ev yemeklerini tercih ediyordu. Beslenme Dostu Okul olmayan okullara devam eden öğrencilerin ailelerinin daha yüksek oranda evde kahvaltı etmediği görülmüştür. Çocukların çoğunun sebze, sebze yemekleri ve meyve tüketimine eğilimli olduğu, yine çoğunun hazır gıda ve market ürünlerini az sıklıkla tükettikleri görüldü. Çocukların okula daha sıklıkla `taze meyve, ev yapımı kek-poğaça, süt` gibi besinler getirdiği, hazır gıdaları daha az sıklıkla getirdikleri görüldü. Beslenme dostu okullara devam eden öğrenciler meyveyi daha fazla tüketmekteydi. Ancak olumsuz olarak kola, cips, hazır gıda ve market gıdası daha fazla tüketmekteydiler. Çocukların 102 (%19,8)'sinin malnutriye, 328 (%63,5)'inin normal, 86 (%16,7)'sının fazla kilolu veya obez olduğunu gördük. Fazla kilo ve obezitenin Beslenme Dostu Okul olanlarda olmayan okullardaki öğrencilere oranla daha az olduğu ancak anlamlı olmadığı görüldü. BDO olma durumuna göre iki grup arasında yeme davranışları açısından anlamlı fark yoktu. `Duygusal Aşırı Yeme` puan ortalamaları kızlarda daha yüksek bulundu. Sonuç: Genel olarak `Beslenme Dostu Okul` projesinin çocukların beslenme davranışlarına olumlu etkisinin olduğunu gördük. Antropometrik ölçümler üzerine ise belirgin etkisi saptanmadı. Çalışmaya ilköğretim 2-4. sınıflar alındığından devam edecek beslenme dostu eğitimin uzun dönemde çocukların beslenme alışkanlıklarına ve fiziksel gelişimine olumlu katkısı olacağı düşünülebilir. Bu yaş grubunda beslenmenin okul dışında da aileden, medyadan ve sosyal çevreden etkilendiği bilinmektedir. Bu nedenle Beslenme Dostu Okul projesinin desteklenmesinin yanı sıra ailenin eğitiminin de önemli olduğu düşünülmektedir. Çalışmamızda `Beslenme Dostu Okul` olan ile olmayan okullarda okuyan öğrencilerin yeme davranışlarının benzer olduğu görüldü. Bu da yeme davranışları üzerine okuldaki beslenme eğitimi dışındaki faktörlerin de etkili olduğunu desteklemektedir. Sonuç olarak, okul çağında beslenme birçok faktörden etkilenmektedir. Okullarda verilen eğitimin ve sağlıklı besinlere yönlendirmenin bazı olumlu etkileri bulunmaktadır. Beslenme Dostu Okul projesinin sürdürülmesi ve desteklenmesi ileri yaşlarda doğru beslenme alışkanlıkları kazanılmasında ve obezitenin önlenmesinde etkili olabilir. Ancak ailenin ve çevrenin önemi de unutulmamalı, çocukların beslenmesinde rolü olan kişilerin de eğitimine önem verilmelidir. Anahtar Kelimeler: Beslenme Dostu Okul Projesi, obezite, yeme davranışları

SUMMARYAim: Insufficient and unbalanced diet causes disruption of healthy environment of children in our country and in relation with this causes different health problems. In school age, eating habits and choices increase with the effect of both school and social environment. School has an important effect on development of food choices and growth of children. Improvement of school health is aimed with `Nutrition friendly school initiative` project by increasing sensitivity about healthy feeding and active life, and supporting procedures on this topic. In our study, evaluating the effect of `Nutrition friendly school initiative` project on eating habits and anthropometric values in school-aged children is aimed. Materials and methods: A total of 516 school-aged children from two schools which is Nutrition Friendly and four schools which is not, are enrolled from Bornova district, Izmir in our study. A questionnaire is applied to students that are included in our study in order to evaluate eating habits. Afterwards, weight and height of these children are measured by a digital weigher and a stadiometer. From these data weight and height z scores, weight for height percentages and body mass index percentages were calculated. `Children's Eating Behaviour Questionnaire` was applies to the parents. Eating habits and anthropometric values were compared between schools which are and are not nutrition friendly.Results: A total of 516 school-aged children, of which 275 (49.8%) were girls and 259 (50.2%) were boys, were enrolled in our study. Age of the children was between 7-12 years (mean 9 ± 0.88 years). Most of the children were having regular mealtimes. Their families were also having breakfast regularly and preferring homemade foods. Families, whose children were not at a nutrition friendly school, were having breakfast at a lower rate. Most of the children had a tendency to consume vegetables, vegetable meals and fruits. Additionally they consumed fast foods and grocery foods less. Children brought to school `fresh fruits, homemade cakes-pastry, and milk` more and fast foods less. Students attending to nutrition friendly schools were consuming fruits more. On the other hand, negatively they were also consuming coke, chips, fast food and grocery foods more. Malnutrition was present in 102 (19.8%) of the children whereas 328 (63.5%) were normal and 86 (16.7%) were overweight and obese. Overweight and obesity were higher in students of not nutrition friendly schools, but this was not significant. Eating behaviors were not different with regard to being nutrition friendly. `Emotional overeating` scores were higher in girls.Conclusion: In general, `Nutrition Friendly School` project had a positive effect on eating behaviors of children. No significant effect was present on anthropometric measurements. As students of 2nd-4th grade were enrolled, continuing nutrition friendly education might have positive effects on eating habits and physical development in long-term. In this age group, feeding is affected by family, media and social environment besides school. Therefore, besides supporting nutrition friendly school initiative, education of the family is also important. In our study, eating behaviors of students who are attending to schools that are and are not nutrition friendly were similar. This supports the presence of the effect of factors other than nutrition education at schools on eating behaviors. In conclusion, feeding at school age is affected by many different factors. Education and directing towards healthy foods at schools might have some positive effects. Continuing and supporting nutrition friendly school initiative may be effective on forming right feeding habits and preventing obesity in further ages. However, importance of the family and environment should be remembered, and education of the people responsible for feeding of the child should be taken in consideration. Key words: Nutrition Friendly School project, obesity, eating behaviors