AB-NATO güvenlik iş birliği politikalarında Rusya açmazı

Abstract

Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında, iki kutuplu sistemin daha istikrarlı olduğunu öne süren Waltz'ı haklı çıkaracak şekilde ABD özelinde NATO'nun küresel güç yarışında rakipsiz kalması dünyayı daha istikrarlı kılmamıştır. Neorealizmin öngörüleri doğrultusunda da başta Rusya olmak üzere diğer aktörler ABD'yi dengeleme çabası içerisine girmişlerdir. Soğuk Savaş sonrasında kurulan yeni dünya düzeninin oluşturulması sürecinde Rusya göz ardı edilmiştir. Oysa ki Rusya, başta nükleer gücü olmak üzere konvansiyonel gücü sayesinde açık şekilde caydırıcılık sağlamaktadır. Bunun yanı sıra Rusya'nın hem bölgesel hem de uluslararası boyutta yadsınamaz bir nüfuzu ve ağırlığı vardır. Bu durum AB ve NATO'yu güvenlik iş birliği politikalarında açmaza sokmakta, uluslararası ilişkiler açısından Rusya'yı nerede konumlandıracaklarıkonusunda bocalamalarına neden olmaktadır. ABD, zamana ve mekâna göre farklılık arz etmekle beraber, yaptığı faaliyetlere meşruiyet kazandırmak amacıyla, uluslararası alanda uyguladığı ülke politikalarını NATO politikaları olarak yansıtma gayreti içerisine girmektedir. AB'nin başat ülkeleri olan Fransa ve Almanya gibi müttefiklerin rahatsız olduğu bu durum karşısında da Rusya, neorealist bir yaklaşım sergileyerek ABD'yi dengeleme adına bu fikir ayrılıklarını kullanma çabası içine girmektedir. NATO'yu destekler bir rolü olan OGSP, uzun vadede, askeri yeteneklerinin gelişmesine bağlı olarak NATO'ya alternatif/rakip olabilecektir. Fakat AB'de konu güvenlik ve savunma alanında bütünleşmeye geldiğinde, üye ülkelerin kendilerine özgü ulusal çıkarları bu alandaki bütünleşmeye engel olmaktadır. Dolayısıyla AB'nin, ekonomik gücünü askeri güce dönüştüremedikçe güvenlik konularında ABD özelinde NATO'ya bağımlı kalacağı değerlendirilmektedir. Sovyetler Birliğinin çöküşüyle beraber, AB ve NATO karşısında bocalayan ve tavizler vermek zorunda kalan Rusya, 2000'li yıllara gelinmesiyle, çöküşün üzerinde yarattığı şoktan kurtulmuş ve `yakın çevre` olarak adlandırdığı eski nüfuz alanı olan bölgede etkinliğini yeniden tesis etmek için NATO ve AB ile güç mücadelesine girişmiştir. Nükleer silahları NATO karşısında, enerji silahını da AB karşısında en önemli pazarlık aracı olarak kullanan Rusya, enerji kozunu kullanarak ve siyasi müdahalelerde bulunarak `yakın çevre`sindeki Batı yanlısı gelişmeleri dengeleme IIçabasına girmiştir. Bu çabaların yanında Rusya, Avrupa'daki barış ve istikrarın NATO ile değil de söz sahibi olduğu AGİT veya AGİT benzeri daha üst bir güvenlik yapılanmasıyla sağlanabileceğini savunmaktadır. Ayrıca da Rusya, askerî anlamda rakip olarak görmediği AB'nin genişlemesine, NATO'nun genişlemesi karşısında gösterdiği tepkiyi göstermemiştir. Her halükarda AB ve NATO, konu güvenlik olduğu zaman, Rusya'yı göz ardı edememekle birlikte, bu yaklaşım zamana ve mekâna bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Dolayısıyla aktörler arasındaki ilişkiler ulusal çıkarları doğrultusunda bölgelere göre değişmekte, bazen rekabet bazen de iş birliği şeklinde olmaktadır. Anahtar Sözcükler: AB, NATO, Rusya, Neorealizm, Güvenlik, İş Birliği, Açmaz.

After the collapse of the Soviet Union, the world has not become more stable as mentioned by Waltz who asserted that bi-polar world was more stable whereas today NATO, under the umbrella of US has no opponent in the global power competition. In the light of neoreaIism's postulations, Russia and other global actors are trying to balance US in global world affairs. Russia has been disregarded in the re-arrangement of new world order aftermath of the Cold War. On the other hand Russia is a strong deterrent with its powerful nuclear and conventional forces. In addition, Russia has both sizable regional and international influence. This situation creates problems for EU and NATO regarding security cooperation policies in which they have no insight as to how they should handle Russia. Subject to time and space, US has been attempting to legitimize its own national policies on international affairs by using NATO. As a part of neorealist approach in order to balance the US, Russia has been trying to exploit the political differences between the US and the major EU actors of France and Germany regarding the political matters in Europe. CSDP which has a supporting role, can be an alternative to NATO, depending on the development of its military capabilities. However, when it comes to unification regarding security and defense in Europe, European nations' self interest is preventing them from unity in this area. Consequently, as long as EU can not transform its economical wealth to military power, NATO will have to depend on US in security issues. With the approach of 2000, Russia who had to compromise with EU and NATO after the collapse of Soviet Union, has covered from this shock and entered into a struggle with EU and NATO in order to reinstate its influence in the so-called `near abroad`. In order to control the western oriented political moves in near abroad, Russia has been using its nuclear deterrent against NATO and energy weapon against EU. In addition to this efforts, Russia is advocating the view that the stability and peace in Europe can be sustained by OSCE or a higher level institution similar to OSCE. On the other hand Russia has not reacted so much to the expansion of EU compared to NATO's enlargement. IVIn any case when it comes to security, EU and NATO can not disregard Russia although this seems to vary subject to time and space. As a result, the relations between the global actors change depending on the region in accordance with national interests. Sometimes they act in cooperation and sometimes they rival each other. Key Words: EU, NATO, Russia, Neorealism, Security, Cooperation, Dilemma.