Periton diyalalizi hastalarında yaşam kalitesi, seksüel fonksiyon bozukluğu ve depresyonun değerlendirilmesi

Abstract

Giriş ve Amaç Son dönem böbrek yetmezliği tedavideki gelişmelere rağmen hala önemli bir tıbbi sorun olarak karşımızdadır. Yapılan çalışmalar sonucunda kronik hastalığı olan kişilerde yaşam kalitesi ile morbidite ve mortalite arasında çok yakın ilişkiler saptanmıştır. Bundan dolayı hastaların yaşam kalitesini artıracak tedavi yöntemleri üzerine yoğunlaşılması gerekmektedir. Bu hastaların tedavisindeki amaç sadece hayatı uzatmak değil, aynı zamanda daha iyi bir yaşam kalitesi sağlamak olmalıdır. Materyal ve Metod Bu çalışmaya Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Periton Diyalizi polikliniğinde takibi yapılan 174 hasta (yaş ortalaması 50+15 (19-82)), 85 kadın (%48,9) ve 89 erkek (%51,1) alındı. Hastalarla bire bir görüşülerek; yaş, gelir düzeyi, eğitim düzeyi, çalışma durumları, emeklilik durumları gibi sosyo-demografîk özellikleri kaydedildi. Hastaların diğer özellikleri (boy, kilo, PD süresi, böbrek hastalığının primer nedeni) ve ilave hastalık mevcudiyeti (kalp hastalığı, diyabetes mellitus, serebrovasküler olay, malignite..) hasta dosyalarından kaydedildi. Her hasta için komorbid skor belirlendi. Hastaların son 3 aydaki aylık hemoglobin, serum albumin, kalsiyum, fosfor, üre, kreatinin, potasyum, açlık total kolesterol, HDL, LDL, Trigliserid, CRP ve sedimentasyon değerleri elde edilerek ortalamaları hesaplandı. Hastaların serum intakt PTH ve ferritin değerleri kaydedildi. Hastalara 3 farklı teste ait sorular yöneltildi.Yaşam kalitesini değerlendirmek için SF-36 değerlendirme testi, depresyon için Beck Depresyon Ölçeği, kadınlarda seksüel fonksiyonu değerlendirmek için kadın seksüel fonksiyon indeksi, erkeklerde erektil disfonksiyon için uluslararası erektil fonksiyon indeksi kullanıldı. 80Bulgular: Hastaların SF-36 yaşam kalitesi ölçeğinin fiziksel komponent skoru 51.2 ±20.7, mental komponent skoru 44.9±21.2, Beck Depresyon Ölçeği ortalama puanı 20.5±9.8, idi. Yaşam kalitesi ölçeğinin skorları ile yaş, eğitim düzeyi, depresyon, gelir düzeyi, rezidü renal fonksiyon, serum albumin, fosfor, kreatinin, potasyum, iPTH düzeyi arasında pozitif ilişki tespit edildi. Fiziksel ve mental komponent skorları ile hemoglobin düzeyi, diyaliz süresi ve komorbidite arasında ilişki bulunmadı. Erkeklerde mental komponent skoru kadınlara göre daha iyiydi. Kadın hastaların (<65 yaş ve evli) 44'ünde (%89.8) cinsel fonksiyon bozukluğu tespit edildi. Kadın hastaların fiziksel komponent skoru 52.6±20.48, mental komponent skoru 45.2+19.8, beck depresyon skor ortalaması 21.6+10.4, kadın seksüel fonksiyon indeksi total skoru 10.45 + 9.7 idi. Periton diyalizi uygulanan kadın hastalarda seksüel disfonksiyon yaş ve Beck depresyon skoru ile negatif korelasyon (sırasıyla r=-0,601 p<0,001, r=-0,383 p=0,007), SF-36 ölçeğinin fiziksel komponent, mental komponent skorları ve iPTH düzeyi ile pozitif korelasyon gösterdi (sırasıyla r=0,516 p<0,001, r=0,504 p<0,001, r=0,311 p<0,05). Seksüel disfonksiyon ile serum albumin, T.kolesterol, trigliserid, hemoglobin, ferritin, kalsiyum, fosfor, CRP, sedimantasyon düzeyleri ve komorbidite derecesi, arasında ilişki belirlenmedi. Erkek hastaların (<65 yaş ve evli) 57'sinde (%87.7) erektil disfonksiyon tespit edildi. Erkek hastaların fiziksel komponent skoru 55.19±20.16, mental komponent skoru 49.99±22.44, beck depresyon skor ortalaması 17.1+9.5, uluslararası erektil fonksiyon indeksi skoru 13.84+7.96 idi. Periton diyalizi uygulanan erkek hastalarda erektil disfonksiyonun yaşla negatif (r=-0,359 p<0.05), Sf-36 ölçeğinin fiziksel ve mental komponent skorları ile pozitif korelasyon gösterdi (sırasıyla r=0,373 p<0.05, r=0.462 p<0,001). Erektil disfonksiyonun Beck depresyon skoru ile negatif (r=-0.597 pO.001), 81serum albumin ve hemoglobin değeri ile pozitif korelasyonu ( sırasıyla r=0.424 p<0,001, r=0,279 p<0,05) vardı. Sedimantasyon, ferritin ve komorbidite ile negatif korelasyonu mevcuttu (sırasıyla r=-0.446 pO.001, r=-0.277 p<0.05, r=-0.504, p= p<0.001). Erektil disfonksiyon ile serum T.kolesterol, trigliserid, iPTH, kalsiyum, fosfor, CRP düzeyleri arasında ilişki belirlenmedi. Sonuç: Periton diyaliz hastalarında yaşam kalitesinin göstergesi olan fiziksel ve mental komponent skorları ile yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, serum albumin ve PTH düzeyleri arasında anlamlı ilişki saptanmıştır. Hastalar ve klinisyenler tarafından sıklıkla gözardı edilen ve sorgulanmayan seksüel disfonksiyon oldukça yüksek oranda bulunmaktadır. Bayanlarda seksüel disfonksiyona neden olan en önemli parametreler depresyon ve yaştır. Son dönem böbrek yetmezlikli kadın hastalar yeterli sosyal destek alamamaktadır. Erkeklerde erektil disfonksiyonu en çok Beck depresyon skoru, hemoglobin ve yaş etkilemektedir. Seksüel fonksiyon bozukluğu ve depresyonun başarılı tedavisi SDBY'li hastaların yaşam kalitesinde düzelmeye yol açacaktır. 82

Introduction and aim : End stage renal failure is still an important medical problem despite the developments of treatment of it. As a result of previous studies, very close relations between life quality of patients with chronic disease and morbidity and mortality have been established. Therefore, it is necessary to concentrate on treatment methods which will increase the life quality of patients. The aim of treatment of these patients should be not only to prolong the life, but also to provide a better quality of life. Material and Methods : Onehundred seventyfour patients (mean age 50+15 (19-82)), 85 female (48,9%) and 89 male (51,1%), followed by outpatient peritoneal dialysis department of Selçuk University Meram Faculty of Medicine were included to this study. Socio-demographic characteristics of patients such as age, economic status, educational status, working situation and retirement situation were recorded by interviewing with patients one by one. Other characteristics of patients (height, weight, PD duration, primer cause of renal disease) and presence of comorbid disease (cardiac disease, diabetes mellitus, cerebrovascular accident, malignancy,...) were recorded from the files of patients. Comorbid score for each patient was determined. Monthly hemoglobin, serum albumin, calcium, phosphore, creatinin, potassium, fasting total cholesterol, HDL, LDL, trigliseride, CRP and sedimentation levels of patients within last 3 months were obtained and mean levels were calculated. Serum intact PTH and ferritin levels of patients were recorded. Patients were asked questions about 3 different tests. SF- 36 scale test to evaluate quality of life, beck depression scale to evaluate depression, female sexual function index to evaluate sexual function in women, international erectile function index to evaluate erectile dysfunction in male were used. Results : Physical component score of SF-36 life quality scale of patients was 51.2 ±20.7; menthal component score was 44.9+21.2 ; mean score of Beck Depression scale 20.5+9.8. 83Positive relations were established between scores of quality of life scale and age, educational status, presence of depression, economical status; residual renal function, serum albumin, phosphore, creatinin, potasium, iPTH levels. There was no relation between physical and menthal component scores and hemoglobin level, dialysis duration, comorbidity. Menthal component score of male patients was better than that of female patients. Sexual dysfunction was established in 44(89.8%) of female patients (<65 years old and married). Physical component score of female patients was 52.6±20.48, menthal component score was 45.2+19.8, mean beck depression score 21.6±10.4, female sexual function index total score was 10.45 ± 9.7. Sexual dysfunction in female peritoneal dialysis patients showed negative correlations with age and beck depression score( r=-0,601 p<0,001, r=-0,383 p=0,007 respectively); it showed positive correlation with physical and menthal component scores of SF-36 scale and iPTH levels.( r=0,516 p<0,001, r=0,504 p<0,001, r=0,311 p<0,05 respectively). No relation was established between sexual dysfunction and serum albumin, total cholesterol, trigliseride, hemoglobin, ferritin, calcium, phosphore, CRP, sedimentation levels, comorbidity degree. Erectile dysfunction was established in 57(87.7%) of male patients (<65 years old and married). Physical component score of male patients was 55.19±20.16, menthal component score was 49.99±22.44, mean beck depression score 17.1 ±9.5, international erectile funtion index score was 13.84±7.96. Erectile dysfunction in male patients who have been undergoing peritoneal dialysis showed negative correlation with age (r=-359 p<0.05), it showed positive correlation with physical and menthal component scores of SF-36 scale (r=0,373 p<0.05, r=0.462 p<0,001 respectively). Erectile dysfunction has negative correlation with beck Depression score (r=-0.597 p<0.001); it has positive correlation with serum albumin and hemoglobin levels (r=0.424 p<0,001, r=0,279 p<0,05 84respectively); it was negative correlation with sedimentation, ferritin and comorbidity^ r=- 0.446 pO.OOl, r=-0.277 p<0.05, r=-0.504, p= p<0.001, respectively). No relation was established between erectile dysfunction and serum total cholesterol, trigliseride, iPHT, calcium, phosphore, CRP levels. Conclusion : In peritoneal dialysis patients, significant relation was established between physical and menthal component scores which were indicators quality of life, and age, sex, educational status, serum albumin levels, serum PTH levels. Sexual dysfunction, not emphazised by patients and clinicians and not interrogated, was present in much higher proportion. In female patients, the most important parameters which cause sexual dysfunction are depression and age. Female patients with end stage renal failure are not able to take enough social support. In male patients, erectile dysfunction is affected mostly by Beck depression score, hemoglobin and age. Successful treatment of sexual dysfunction and depression in patients with end stage renal failure will result in improvement in quality of life. 85