Doğu Türkistan'da Hocalar Dönemi

Abstract

İpek yolunun işlek hale gelmesinden sonra Doğu Türkistan dünya ticaretindeçok büyük öneme sahip olmuştur. Kaşgar bölgesi bütün dünya kültürlerine açık halegelmiştir. IX. yy. dan itibaren ise Türk tarihindeki siyasi değişikliklerin neticesindeağırlık merkezi batıya kaymış, Kaşgar hem siyasî hem de. kültürel açıdan önemli birTürk merkezi haline gelmiştir. Karahanlılarla birlikte bölgenin İslâmiyete girmesüreci başlamış, bundan sonra dünya tarihinde önemli ilim merkezlerinden biri halinegelmiştir. Kültürlerin en önemli taşıyıcıları da dinlerdir. İnsanlar mevcut kültürdensonra başka bir kültürü kabullenmesi çok zordur. Fakat din vasıtasıyla başka birkültürü sosyal hayatta yaşama geçirmesi daha kolaydır. Çünkü başka bir dinikabullendikten sonra yaşayış tarzı ve kültürünü de ister istemez ağır ağır kabullenmesürecine girmektedir. Hatta başka dini kabul ettikten sonra kendi örf ve adetine tersdüşmesi durumunda kendi benliğini de kaybetmektedir. Türk tarihinde Macarlar gibiHırıstiyanlığı kabul ettikten sonra kendi benliklerini de kaybetmişlerdir. UygurlarınBudizmi kabul ettikten sonra dinin gereği et yemenin ve canlı öldürmenin yasakolmasından dolayı savaşcılık özelliklerini de yitirmişlerdir.İpek yolunun mecra değişikliğine uğramasından sonra bölgede ekonomiksıkıntıların baş göstermesine sebep olmuş bu da siyasi istikrarsızlıkları doğurmuştur.Dolayısı ile hocalar bu siyasi kargaşalıklardan faydalanarak Kalmuklardan yardımalmak suretiyle onların vassalı olarak yönetime gelmiş, idari yapıda kendi yerlerinialmışlardır.Bu araştırmamızın birinci bölümünde, Doğu Türkistan tarihini ilk müslümanTürk devletlerinden olan Karahanlı tarihinden başlattık. Daha sonra Moğollar veTimurilerle devam ettik. Doğu Türkistan bu dönemlerde nasıl etkilendiğini kısımiolarak ana hatlarıyla göstermeye çalıştık. İkinci Bölümde, hocaların menşei, Doğu Türkistan bölgesine gelip yerleşmesi,siyasî olaylara katılmaya başlamaları ve etkin hale gelmeleri etaplar halindeincelenmiştir.Üçüncü Bölümde, Hocalar Devri Appak Hocanın Kalmukların yardımı ileiktidara gelmesi ile birlikte bölgedeki Yarkent Hanlığı'nın yıkılması ve Hocalarıntesiriyle Kaşgar bölgesinin Kalmukların nüfuzu altına girmesi daha sonra daHocaların iç çekişmeler ve iktidar mücadeleleri neticesinde Doğu Türkistan'ın Çinhakimiyetine girmesi detaylı olarak incelenmiştir.Dördüncü bölümde ise, Hocalar dönemindeki idari yapıyı ana çizgileriyleortaya çıkarmak için Yarkent hanlığının bölgede kurmuş olduğu devlet teşkilatıincelenmiş, kısmi olarak da Orta Asya hanlıkları ve Çin'in bölgeye geldikten sonrakurmuş olduğu idari yapı ile karşılaştırılarak Hocalar dönemi idari yapıaydınlatılmaya çalışılmış dolayısıyla da bölgeye olan tesiri üzerinde durulmuştur.Hocalar yönetime geldikten sonra halktan ağır vergiler alınması ve hocalarınarasında cereyan eden siyasi rekabet bölgeyi tamamen bir güç dengesi olmaktanyoksun bırakmıştır. İstilalara açık hale gelmiştir. Bu durumdan faydalanan Çin,bölgeyi ele geçirmiş ve yeni bir idari yapılanmaya gitmiştir.

Eastern Turkistan gained much importance on the world after the developmentof the Silk Road Kashgar region became open to world cultures. Since the 9thcentury, as a result of the political changes in the Turkic history, the center of gravitytransmissed to the west, and Kashgar became an important Turkic center both interms of politics and culture. During the Karakhanid period, the process of adoptingIslam had started in the region and later on it became one of the important scholarlycenters in the world. Religions are the most important carriers of culture. On theother hand, it is easy to practice another culture in the social life by the means ofreligion, because after having adopted another religion, lifestyle and culture alsogradually change. After adopting another religion it is possible even to lose one'sown identity, custom and traditions. For instance in the Turkic history the Magyarshad lost their identities after they have adopted Christianity. Another example can bethe Uighurs, who lost their warrior features after they adopted Buddhism, since itwas prohibited to eat meat and to kill living being according to this religion. Afterthe change of the trade routes in the world, the silk Road also practiced this changeand it resulted in the emergence of the economic problems in the region and itbrought in the political instabilities.Consequently, Khojas profited from this political chaos, got aids from theKalmuks and came to the power as their vassals taking their places in theadministrative structure.In the first part of the study we made begin the history of the Eastern Turkistanfrom the period of Karakhanids as the first Muslim Turkic state. Later we continuedwith the Mongols and Timurids. We tried to show generally how these periodsaffected the Eastern Turkistan. In the second part, it was studied step by step the origin of the Khojas, howthey settled in the Eastern Turkistan region, how they started to participate in thepolitical events and how they became influential in the political arena. In the thirdpart, it was detailly studied the period of Khojas, how Appak khoja came to powerwith the aid of the Kalmuks and relatively the destruction of the Yarkent Khanate inthe region, how the Kashgar region came under the influence of the Kalmuks withthe penetration of the Khojas and how later on the internal conflicts among theKhojas and struggles for power resulted in the entrance of the Eastern Turkistanunder the Chinese domination.In the fourth part, the state administration was investigated, which wasestablished in the region during the Yarkent Khanate period in order to understandthe administrative structure during the period of Khojas in details. This structure waspartly compared with the administrative structure of the Central Asian Khanates andthat established by China after they came to the region so that to clarify theadministrative ve structure during the period of Khojas and to understand itsinfluence on the region.The fact that the Khojas took heavy taxes from the people and that politicalcompetition emerged among the Khojas completely deprived the region of being apower balance and made it open to invasions. China, making use of this situation,occupied the region and practised a new administrative conformation.