Kırgızistan'da vergi sistemi reformu

Abstract

Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte birçok Asya devleti bağımsızlığını ilanetti. Bu devletler özellikle ilk yıllarda kısa bir bocalama dönemi yaşadılar. Niçin? Çünkübu devletler yapı itibariyle tamamen merkeze bağlıydı. Merkezin kontrolü olmayıncadiğer ülkeler arasındaki sosyal, ekonomik ve mali ilişkilerde kopukluk meydana geldi.Sovyetler Birliğinin 1991 yılında dağılmasından sonra ortaya çıkan devletlerinhemen hepsinde başlayan siyasi değişim hareketleri kömünist rejimlerinin tasfiyeedilmesine yol açmış, tasfiyenin hemen ardından birçok kanun ve benzeri düzenleme iledemokratik bir toplumsal ve ekonomik kalkınma programı uygulmaya geçirilmeyeçalışılmıştır. BDT ülkelerinde Sovyetler birliğinin dağılmasından sonra ortaya çıkanekonomilerin piyasa ekonomisine geçiş süreci ile başladığı söylenebilir.Kırgızistan Cumhuriyeti 1991 yılında bağımsızlığını kazanan ilk devletlerdenbiridir. Bahsini ettiğimiz bocalama dönemini çok kısa bir sürede aşma sürecine girdiğinisöyleyebiliriz. İlk olarak piyasa ekonomisine geçiş çalışmaları başlatıldı. Bu aradaserbest piyasa yavaş yavaş şekillenmeye başladı. Bu dönem içinde ayrıca IMF, diğeryabancı ekonomik misyonlar ve ülkeler tarafından yapılan yardımlar da ekonominingidişatına etki etti. Sonuçta tüm eksikleri ile beraber bir ekonomik tablo oluşmuştu.Sovyetler Birliğinin oluşturduğu avantajlardan bir anda mahrum kalması,ekonomik olarak zaten zayıf olan Kırgızistan Devletini daha da fakirleştirdi. Özellikleistihdam daralması etkili oldu. Fakat serbest ticaret yöntemiyle bireyler de ekonomiyeaktif olarak katılmaya başladı. Değişik alanda bir çok şirket kuruldu ve bavul ticaretihızlandı. Kırgızistan'da kamuoyunun vergi sisteminin yapısı hakkında bilgi sahibikılınması ve alınacak her türlü kararların ancak toplumsal uzlaşma ile hayatageçirilebileceğinin bilinmesi gerekmektedir. Bu konularda Kırgızistan devletinde büyükeksiklikler olmaktadır. Daha çok Pazarlarda alış-veriş yapan kurumlar ve kişiler her gündeğişen kanunlar sonucunda karışıklıklar yaşanmaktadır. Bu vergi sistemindeki sık sıkyapılan değişiklikler Kırgızistan devletinini bağımsızlığını kazanması ile başlamış vehala sürmektedir. Bilindiği gibi Kırgızistan bir tarım ülkesidir. Nüfusun yarıdan fazlası kırsalkesimde yaşamakta ve GSMH'sının % 40'ını da tarım ürünleri oluşturmaktadır. Emeğinkarşılığı ucuz ve işsizlik oranı yüksektir. Bu nedenle tarım sektörü gibi emek – yoğunsektörlere öncelik verilmelidir. Öncelikle Kırgızistanda sanayi, tarım ve hizmetsektörlerinde özel teşebbüsün oluşturduğu Küçük ve Orta Boy İşletmelerinorganizasyonları kurulmalı, bunlar için devletin teşvikleri ve desteklerinin nelerdenoluşacağı belirlenmelidir. Kırgızistan devletinin vergi sistemindeki sorunlara yönelikönerilerden bahsedecek olursak en büyük sorunlar yasalardan, yani onların sıkdeğişmesinden kaynaklanan sorunlar olmaktadır. Bunların yanında sadece yasalardandeğil, sistemin çevresinden, organizasyonun yapısından, personel kalitesinden, çağdaşteknolojilerin yanlış ve eksik kullanımından kaynaklanan sorunlar da var. Vergi yasalarışu anki toplumsal, ekonomik ve mali yapıya uygun olarak yapılmalıdır ki sık değişimeuğramasın. Vergi sistemi kanunu basitleştirilmeli, vergi yasaları sadeleştirerek yenidenkodifiye edilmelidir. Son olarak Kırgızistan devletinin Vergi Sistemindeki En önemlinokta bürokrasi ve kayıtdışı ekonominin azaltılması böylece devlet bütçesine ödenmesigereken bütün vergi gelirlerinin tamamen tahsil edilmesini söyleyebiliriz.Kırgızistan Devleti işte böyle bir ortamda vergi reformunu başlattı. Ülkedeekonomik gelişmelerin yeni ve karmaşık olması; elbette bu çalışmaları zorlaştırıyordu.En önemlisi; bazı kanunlar yabancı ülkelere kıyasla çıkıyordu. Ama iç bünyeyleuyuşmuyordu. Bu sebeple vergi kanunlarının sıklıkla değiştiğini söyleyebiliriz. Bu süreçdaha yavaşlamasına rağmen halen devam etmektedir.Kırgızistan devletinin iktisadi kalkınma ve gelişmesi, başarılı bir ekonomi vevergi sistemi için siyasal, sosyal, ekonomik ve mali değişimi içeren yapısal esaslara veönerilere dayanması gerekmektedir. Bunun için istihdam düzeyinin yükseltilmesi,paranın değerinin dengede tutulması ve korunması, ödemeler dengesinin ve değişimoranlarının tatmin edici düzeyede olmasının sağlanması önem taşımaktadır.

After the collupse of the Soviet Union a lot of Asian countries becameindependent. These countries faced a lot of debt problems in the period of early years oftransition due to these countries were controlled by the centralized system. When theybecame independent countries which their connection in economic, social, and financefields to the center were cut.The emergence of the transition from a command economy to a market economycoupled to the specific economic and political problems of the various former SovietStates requires special approaches to regulations, democracy, and development andspecial attention to be paid to the problems.Kyrgyzstan was the one of the first countries which became independent in 1991.After this process immediately the transition program to the free market was held. Wehave to notice that the main effect of improvement of these countries was mainly byIMF and the other international organizations.Hovewer, the collapse of Russian system was the meaning of the cut of donationfrom the center to the countries. This cut affected negatively some drawbacks in thesecountries especially in Kyrgyzstan. Kyrgyzstan faced severe unemployment increasing.All in all, individuals began to enter to the free market. In a lot of fields some firms werefounded and trade started been improved.The other issue which has been expecting to be improved is taxsystem.Instability in law and regulations have been leading the complaint of businesspeople.Kyrgyzstan began to adopt to the international tax standart. The differences oftax system in devoloped countries led some difficulties in adoptation.The devolopment of Kyrgyzstan depends on the tough monetary policy,effective finance system, economic and political stability, and improved tax system.In the planned economy of the Former Soviet Union, with this body blow to theindustrial sector, agricultural production assumed the leading role in Kyrgyzstan. Themost important markets for Kyrgyz agricultural products are other Central Asian countries. The Kyrgyz economy is also heavily dependent upon agriculture. In 1997,agriculture accounted for about 40 per cent of GDP.The government plans to raise revenues further through a number of measures,including the removal of a wide range of discretionary tax exemptions, simplificationsand extension of VAT, and increased compliance through closer monitoring. Sinceindependence, Kyrgyzstan has carried out a series of simultaneous reforms. The firstreform was an economic reform, transforming the Kyrgyz economy from a planned to amarket economy. The government plans to raise revenues further through a number ofmeasures, including the removal of a wide range of discretionary tax exemptions,simplifications and extension of VAT, and increased compliance through closermonitoring. Public spending has been severely constrained by the lack of revenuegeneration, which in turn has had a negative impact on the level of social services.