САБАХАТТИН АЛИНИН ӨМҮРҮ, ЧЫГАРМАЧЫЛЫГЫ ЖАНА ӨРНӨКТҮҮ АҢГЕМЕЛЕРИНИН КЫРГЫЗЧА КОТОРМОСУ

Abstract

Son yıllarda ülkemiz tarihinde büyük değişiklik yapan ve büyük anlamlar taşıyanolaylar gerçekleşmiştir. Bunun yanı sıra ülkemizin Uzakdoğu ve Yakındoğu ülkeleriyleekonomik, toplumsal ve kültürel ilişkiler kurması da büyük anlam taşımaktadır.Yabancıülkelerle olan dostluk ve işbirliği, toplumsal hayatımızın çeşitli dallarını etkilemektedir.Bununla birlikte, dil ve edebiyat alanına da yenilikler katmaktadırlar. Mesela Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türkoloji bölümü lisans, yüksek lisans vedoktora öğrencilerinin bitirme tezlerinin ne kadar yararlı olduğundan dabahsedebiliriz.İlimbek Canuzakov'un şair Necip Fazıl Kısakürek'in ve Altınbek İsmailov'unYunus Emre'nin hayatını, faaliyetlerini ve bilinen şiirlerini çevirmelerini örnek olarakverebiliriz. Yüksek Lisans mezunlarından olan Kızcibek Mırzaibraimova Sait FaikAbasıyanık'ın ve Nazgül Mırzakmatova da Memduh Şevket Esendal'ın hayatını ve bazıhikayelerini Kırgızca'ya çevirmişlerdir. Ünlü Türk yazarı Sabahattin Ali'nin hayatı veeserleriyle ilgili çalışmamız da yukarıda söz ettiğimiz eserlerdendir. Yazar Sabahattin Ali'ninEserleri Rusça'ya, Çek ve Bulgar dillerine çevrilmiştir. Yazarımızın eserlerini okuyucularımızda Rusça olarak okuyup tanımışlardı.1940'ta Kırgız yazarı Temirkul Ümetaliev SabahattinAli'nin `Değirmen` adlı eserini düzyazıdan şiir haline aktarmıştı. Daha sonra 1958'detercüman A. Kamilov, onun yirmi üç hikayesini Rusça'dan Kırgızca'ya çevirerek `KireşelüüÜy` adıyla kitap olarak yayımlamıştır.Yüksek Lisans bitirme tezimin konusu da, `Sabahattin Ali'nin Hayatı, Faaliyetleri veÖnemli Hikayelerinin Kırgızca Çevrilmesi`dir. Bu çalışmam üç bölüm oluşmaktadır.Birinci bölümde Türk Edebiyatında nesir şeklinin gelişmesi ve Cumhuriyetdönemindeki hikayeler arasında Sabahattin Ali'nin aldığı yeri ve önemi, ikinci bölümdeSabahattin Ali'nin hayatı ve faaliyetlerinin genel özellikleri hakkındaki bilgiler, üçüncübölümde ise Sabahattin Ali'nin `Sırça Köşk` , `Sıcak Su`, `Kafa Kağıdı`, `Araba`, `Viyolonsel`, `Değirmen`, `Ev`, `Kırlangıçlar`, `Hasan Boğuldu` adlı eserlerinin Kırgızca'yaçevirileri yer almıştır.Türk edebiyatında nesir şeklinin gelişmesi her dönemde değişse bile halkın sanatsalsöz hünerinde yaşaya gelmiştir. Dinlenmek, rahatlamak, akıl, nasihat öğüt vermek amacıylasöylenmiş masallara, destanlara ta baştan hikaye adı verilir.Hikaye toplumda insanların kabileolarak yaşamasından beri varlığını sürdürmektedir. Eskiden bir öyküyü anlatan tüm metinlerehikaye adı verilirdi, günümüzde ise öykünün içeriğini anlatmadan sadece bir olayı kısacaözetleyerek, ana fikri anlatmaya ve önemli olayları tasvir etmeye hikaye denmektedir. Türkedebiyatındaki nesir şeklinin gelişmesini iki yönden ele aldık. Cumhuriyet Dönemi öncesi veCumhuriyet dönemi Türk edebiyatı. Hikayeler Divan edebiyatının nazım şeklinden ortayaçıkmıştır. Divan yazarları da anlama daha çok önem vermişlerdi. Onları anlamı bakımındanhikayeye benzetebiliriz. Hikayenin kökenine bakarsak halk ağzında yaşamını sürdüren,düzyazıyla yazılmış eserleri görebiliriz. Uzun zaman geçmesi nedeniyle içeriğinde bir çokdeğişiklikler meydana gelmiştir. Hikaye metnin hacmine göre uzun yada kısa hikaye olarakadlandırılmaya başlanmıştır. 1960'tan başlayarak hikaye kelimesi öykü kelimesiyledeğiştirilmiştir. Günümüzde bu iki kelime de eşanlamlı kelimeler olarak kullanılmaktadır.Tanzimat döneminin hikayelerini ikiye ayırarak inceleyebiliriz. İlkini Osmanlıdöneminde yaşayan toplumun Tanzimat döneminde yaşadıkları değişim ve gelişimleri genelolarak yansıtan hikayeler oluşturur.Bu dönemin en bilinen edebiyatçıları Emin Nihat veAhmet Mithat'tır. Ahmet Mithat'ın yedi hikayelik `Müsameretname` (1872) ve `Letaaif-iRivayet` (1870) adlı eserleri vardır. Bu eserleri düz yazı şeklindedir. Bu iki eser de doğuedebiyatı geleneğinin devamını sağlayan eserlerdendir.İkincisini ise batı edebiyatına ait eserlere dayanarak yazılan hikayeler oluşturur. Budevrin en büyük temsilcileri de Sami Paşazade Sezai, Nabizade Nazım, Halit Ziya Uşaklıgil,Recaizade Ekrem'dir. Hikayeyi romandan ayıran Sami Paşazade Sezai `KüçükŞeylerde`(1892)adlı kitabını küçük hikayeler şeklinde yazmıştır. Bu hikayelerde insan hayatıve günlük olaylar anlatılmıştır.Yine küçük hikayelerden oluşan Halit Ziya Uşaklıgil'in `Birİzdivacın Tarih-i Muşakası` ve `Bir Muhtıranın Son Yaprakları` (1888) adlı kitapları dayayımlanmıştır. Recaizade Ekrem'in `Araba Sevdası` adlı eseri 1855'te düzyazı halindeyayımlanmıştır. 19. yüzyılın eserleri arasında Nabizade Nazım'ın `Karabibik` adlı hikayesi deönemli yer tutmaktadır. Bu hikayede doğa tasvirleri ile ilk kez karşılaşılmıştır. NabizadeNazım Anadolu'ya pek önem vermeyen ilgisizlikle bakan aydın insanları eleştirmiş vesuçlamıştır.Servet-i Fü'nun hikayeleri gerçekçiliği kabul etmekle romantizmdenuzaklaşamamıştır. Bu arada bir çok hikaye gibi Halit Ziya Uşaklıgil'in eserleri de basit veanlaşılır dilde yazılmıştır. Yazar eserlerinde ezilmişleri, unutulmuşları garibanları anlatmıştır.Mehmet Rauf hikayelerinden ziyade romanlarıyla daha çok tanınmış, daha çok ünkazanmıştır. Hikaye yazmayı meslek edinen Cahit Yalçın aydınların ve İstanbul sosyetesininhayatlarını seçmiştir.İkinci Meşrutiyet sonunda hikaye yazmaya başlayan yazarlar Cumhuriyet dönemiöncesinde Türk- Batı ülkelerinin hikaye şekline benzer şekilde yazmaya başlamışlardı. Buzamanın en önde gelen , bilinen hikayecilerinden biri olan Ömer Seyfeddin'e Türkhikayesinin yaratıcısı diyebiliriz. Ömer Seyfeddin hikayeciliği meslek edinmiştir. ÖmerSeyfeddin hikayelerini halkın kullandığı basit dille yazarak, hikayeye canlılık, etkileyicilikverebilmiştir.Cumhuriyet Döneminde Türk toplumunun tüm dallarında yenilenme süreçlerigerçekleşmiştir. Türk hikayeleri de bu değişikliklerden nasibini almıştır. Milli Edebiyatdöneminde gelişen `Gerçekçilik` kavramı Cumhuriyet döneminde de yaşamını sürdüregelmiştir. Sadri Ertem ve Sabahattin Ali başta olmak üzere genç yazarlar `ToplumsalGerçekçilik` alanında çalışarak, toplumdaki olumsuz davranışları fazlasıyla kağıt üzerinedökmeye başlamışlardı.1930-1950 yıllar arasında hikaye türünün canlanmaya , hızla gelişmeye başladığı farkedilebilir. Bazı yazarlar, mesela Osman Cemal Kaygılı ve F. Celalettin gibi yazarlar toplumsalhayatı hiciv şeklinde anlatmışlardı.Batıda kazanılan başarılar Türk edebiyatını olumlu yönde etkilemiştir. Örneğin Türkedebiyatçıları Fransız Yazarı Gi de Mopassan'ın ve dünyaca bilinen Rus yazarı AntonPavloviç Çehov'un tecrübelerinden faydalanmışlardır. Türk hikaye konuları genişleyerek,içeriğini oluşturan unsurlar zenginleşmiştir. Bunu Ömer Seyfeddin, Yakup KadriKaraosmanoğlu, Memduh Şevket Esendal, Refik Halit Karay ve benzeri yazarların düzyazıhalindeki eserleri ispatlayabilir.Türk edebiyatındaki hikayecilik gün geçtikçe gelişerek günümüze ulaşmıştır. Yabancıdillere, dünya dillerine çevrilerek doğayı ve karakterleri tasvir şekli zenginleşmiştir. Bugelişme Cumhuriyet döneminde başlamıştır.Türk eserlerinde gerçek hayat beyan edilerek,halkın durumu, yaşam tarzı, yaşam olanakları, gelenek görenekleri net anlatılarak , anlatımtarzı gelişmiştir.Cumhuriyet dönemindeki hikayecilerin arasında Sabahattin Ali'nin yeri ve önemibüyüktür.O Türkiye'nin en önde gelen yazarları arasında yer alır. Sabahattin Ali dünyaedebiyat hazinesinden gelenek -görenekleri öğrenmiştir. Buna rağmen Sabahattin Ali'yezamanında değer verilmemiştir. Çünkü onu solcuların sırasına katarak, bazı eserleriniyayımlamamışlardır.Sabahattin Ali'nin eserleri sadece o dönemdeki Türk devletinin yürüttüğü yanlışsiyasetinin sonucunda zarar gören köylü insanların hayatı, kaderi, tarlası olamayan köylüinsanları, adaletsiz yöneticileri anlatmıştı. Sabahattin Ali'nin hikaye ve romanlarından kendihayatını anlatan izleri görebiliriz. Bu eserlerinden dolayı hapishaneye de atılmış vesürülmüştü. Vaktin geçmesiyle zamanında hiç önemsenmeyen değer verilmeyen yazara vefatettikten sonra değer verilerek, eserlerinin tamamı kitap halinde yayımlanmıştı.Sabahattin AliTürkiye'nin birçok yerinde bulunmuş ve Türklerin hayatını, kültürünü yakından tanımıştı.Eserlerinde insanoğlunun iç dünyasını , psikolojisini ihtiyatla yansıtmıştır. Sabahattin Ali'nineserlerini okumuş birisi heyecanlanmadan duramaz, birisini okuyup bitirdikten sonra diğeriniokumaya çalışır. Onun romanları ve hikayeleri Rusça'ya tamamıyla çevrilmiştir. SabahattinAli'nin eserlerinde değinilen problemler günümüzde de vardır. Onun kitapları günümüzde dedefalarca yayımlanmaktadır. Sabahattin Ali yeni Türk Edebiyat tarihinin seçkin yazarı olaraktanınmaktadır.Ömer Seyfeddin ve Refik Halit'in klasik olaylardan oluşan hikayeciliğine sosyaldemokratyazar Sabahattin Ali devam ederek, gelecekteki kuşaklara bunları ulaştırmıştır.Sabahattin Ali'nin konu, içerik, tavır yaratma ve toprak ile insanoğlu arasındaki ilişkiyeyaklaşma tarzı Mopassan'ın tarzına benzer. Sabahattin Ali Türk edebiyatındaki en seçkinhikayecilerden biri sayılmaktadır.