ПАМИР КЫРГЫЗДАРЫНЫН ЭТНО –МАДАНИЙ ТАРЫХЫ

Abstract

Kırgızlar – dünyadaki yüksek dağlı bölgelerde yaşayan halklara dahildir.Onların oturdukları Tiyenşan, Pamir-Alay dağ alanlarında eski ve orta asırlardagöçmen ve yerleşik uygarlıklar yaşamıştı. Eski Türk kültürünü miras olarak alan birkaç göçmen halkın arasından Kırgızların etno-kültürel kalkınması adı geçenbölgelerde olmuştur. Bundan dolayı Pamir Kyrgyzlarının tarihini ve kütürünüaraştırma aktüel sorunlardandır.Tez çalışması giriş, iki bölüm, sonuç, kaynakça ve eklerden ibarettir. Girişkısmında yüksek lisans öğrencisi konu güncelliğinde durmuş ve onun tarihnamesinegeniş bir şekilde inceleme yapmıştır. Kaynakçalar hakkındabahsettiği zaman yükseklisans öğrencisi orta asırlardaki Arab-Fars yazarları al – İstahri, İbn Hordadbeh, İbnHaukal, al – Mukaddasi, `Hudud al – alam` ve diğer kaynakçalardaki bilgileredayanmış. Pamir ve Pamir bölgesi sakinlerinin tarihi, etnografyası ve doğa koşullarıhakkında Rus yazarları M.İ.Venyukov, V.V.Grigoryev, A.P.Fedçenko, K.Ritter,İ.P.Minayev, İ.V.Muşketov, B.L.Gromçevskiy ve diğerlerin yazdıkları eserlerincelenmiş. Kırgız Sovyet tarihnamesinde A.C.Maanayev, N.K.Kerimbekova,B.M.Cumabayev, A.M.Mandelştam, N.S.Andreyev ve diğer yazarlar PamirKırgızlarının tarihini araştırmada katkıda bulunmuşlar.Büyük Pamir ve Kırgızların etnik tarihi olarak adlandırılan tez çalmasının I.Bölüm 1.paragrafında çeşitli kaynakların esasında Doğu Pamir coğrafyası ve iklimdoğa koşulları geniş bir biçimde incelemeye alınmıştır. Yüksek lisans öğrencisiPamir dağlarının fiziki, coğrafi, orografik, iklim durumunu tasvir etmede pek çokkaynaklara daynımştır.Aynı bölümün ikinci paragrafında Pamir Kırgızlarının etnik tarihi hakkındasorunlar araştırılmıştır. Yüksek lisans öğrencisi eski devirlerdeki Pamir bölgesindegeçen etnik süreçleri yerli İndo-İran ve onlara sonradan katılan Türk grubuarasındaki etnik ilişkiler üzerinde durmuştur. Özellikle Pamir Kırgızlarınınyerleşmesi etnik yapısını inceleme bahsedilen paragrafın temelini oluşturur.Tez çalışmasının II. Bölümü Pamir Kırgızlarının sosyo-ekonomik durumu vekültürel yaşamı ile ilgili sorunları araştırma üstünedir. Yüksek lisans öğrencisi1.paragrafında Pamir Kırgızlarının sosyal durumuna ve ekonomisine genişdurmuştur. Onların sosyal ilişkileri, sosyal yapısı incelenerek hayvancılığın esas gelirsağlayan alan olduğu gösterilmiştir. Avcılık dağ bölgelerinde yaşayan Kırgızlarda ekgelir sağlayıcı alana dönüştüğü belirtilmiştir.Pamir Kırgızlarının kültürü hakkında bahsedildiğinde yüksek lisans öğrencisionların evi, yiyecek içecek, aile ve evlilik ilişkileri ile ilgili sorunlara geniş birbiçimde durmuştur. Yüksek dağ koşullarındaki onların kültürünün gelişmesini, çeşitlidurumlarını gereken düzeyde açıklayabilmiştir.Sonuçta yüksek lisans öğrencisi Pamir Kırgızlarının etno-kültürel tarihiningelişme özellikleri ve bu sürecin genel Kırgız halkının kültürünün ayrılmaz parçasıolduğu gösterilmiştir.

The Kyrghyes are - the one of the nation that lives mountanius plase.Theplaselike Tiyenshan,Pamir-Alai when the old-middle centuries lived the nations thatnamed as moveble andportable, one of them are Kyrghyzs and they was developingwith ethno – cultural divercification. Because of that research the history and cultureof Pamir Kurghyzs is one of action and main problems.The dissertation is includes with introduction, two section, summary, sourcesand extras. At the introduction the dissertant make an research about the importanceof the history and give a main thinkings. At the sources the dissrtant uses the booksof Arabic – Farsian writers, al – Istahr, Ibn Hordadbeh, Ibn Haykal, al Mukaddasi,`Hudud al Alam` and others.About the history, etnography and natures of Pamir Kyrghyzs the dissertantused the view points of Russian writers – M.I. Venyukov, V.V. Grigoryev, I.V.Mushketov, B.L. Grombchevskiy. At the book that named Kyrghyz Soviet republicA.J. Maanayev, N.K. Kerimbekova, B.M. Jumabayev, A.M. Mandelshtam, N.S.Andreyev and other writers helped for research of Pamir Kyrghyzs history.The dissertation that named `Ethno-history of Uluu Pamir and Kyrghyzs`. Atthe 1. paragraph of I. Section is the geography and nature of East Pamir are written indetails. The dissertant take the information from great sources about physical,geographic, orografphic and natural places of mountanius Pamir.At the 2. paragraph of same section is includes the problems of ethnohistory ofPamir Kyrghyzs. Before the Kyrghyzs lived Indo – Iran and relationship between theTurk groups which came and mixed with others. The main purpose of paragraphabout shape of ethnicity of Pamir Kyrghyzs.The second section is includes the problems of Pamir Kyrghyzs. The 1.paragraph of 2. section is about economic situation. According to the result of socialrelationship and socio – economic research, the main and the profitable sector iscattle – breeding and the hunting was an extra profit at the mountanius places.The wide information about the problems of cultural and their houses, foodsand drinks, family status and marriage relationship.Finally, the development of the ethnocultural history of Pamir Kyrghyzs isinseperable part and the important branch of Kyrghyzs culture.