Кыргыз этнодидактикасынын негизги булактары жаны тармактары

Abstract

Kırgızlar, akıl ve eğitime büyük önem veren Türk halklarından biridir. BüyükManas destanı başta olmak üzere birçok epik eserlerde, nazmıda, çeşitli lirikşiirlerde, masallarda, efsanelerde, mitolojide, atasözlerinde v.b. atalarımızdan mirasedilmiş olan ruhî değerlerde akıl ve eğitimin insan hayatındaki önemini günümüznesillerinin her yönden anlamalarını sağlayan, eğitime dikkatini, ilgisini uyandıranöğütler, günümüz eğitim sisteminin içeriğini zenginleştiren ampirik bilgiler çoktur.Tez çalışması giriş, üç bolum, sonuç ve kaynakça listesinden oluşmaktadır.Giriş kısmında araştırmanın güncelliği, amacı ve hedefleri belirlenerek, konununişleniş seviyesi ve araştırma kaynakları analiz edilmiştir. Araştırma kaynakları olarakKırgız halkı ve kültürünün tarihi konusunda araştırma yapan yabancı ve yerli bilimadamlarının eserleri (S.M. Abramzon, Ç.Ç. Valihanov, Z. Mamıtbekov, İ.Moldobayev, V.V. Radlov, B. Yunusaliyev, K. Baybosunov, M.A. Aytbayev, T.Çorotegin); eğitimdeki halkçılık ilkesi, halk eğitimi konusundaki klasik eğitimbilimcilerinin düşünceleri (Y. Komenski, İ.G. Pestalozzi, A. Diesterweg, N.K.Krupskaya, V.A. Suhomlinski, L.N. Tolstoy, K.D. Ushinski v.s.); etnopedagojininışığında günümüz eğitim sürecini anlama kavramları (G.N. Volkov, A.E. İzmailov,Y.İ. Hanbikov, E.L. Hristova v.s.); etno-didaktik üzerinde yapılan araştırmalarınsonuçları (A. Alimbekov, M. Stelmahovich, İ. Yalalov); insanı toplum üyeliğinehazırlama (sosyalleştirme) kavramları (A.V. Belyayev, L.P. Buyeva, A.S. Gayazov,R.G. Gurova, İ.S. Kon, A.V. Mudrik, A.V. Petrovski, G.N. Filonov) v.b. kaynaklarkullanılmıştır.Tezin I bölümünde etno-didaktik etnopedagojinin parçası olarak açıklanarak,«etnopedagoji», «halk pedagojisi» kavramları açıklanmış, bunun yanı sıra etnodidaktikkavramının ortaya çıkması ve gelişmesi hakkında bilgiler verilmiş, konuylailgili yapılan önceki çalışmalar hakkında genel bilgiler sunulmuştur.Tezin II bölümünde Kırgız halk eğitim geleneklerinin kaynakları araştırılarak,Kırgızların folklor eserlerinde, halk oyunlarında, eski ve ortaçağ Türk yazıtlarında,C. Aytmatov'un pedagojik düşüncelerle dolu eserlerinde yansıtılan etno-didaktikbilgileri ele alınmıştır.Tezin III bölümü Kırgız halkının ampirik bilgileri (halk takvimi, gök bilimi,halk tıbbı, halk coğrafisi, halk matematiği, halk tarihi, halk ekolojisi v.b.) üzerindedurularak, genel bilgiler verilmiştir.Sonuç kısmında Kırgız halkının etno-didaktik gelişiminin özellikleriaçıklanarak, bu özelliklerin eğitim sistemi içeriğinin ve yöntemleriningeliştirilmesinde kullanılış seviyesi ve önemi incelenmiştir. Dünya pedagojidüşüncelerini geliştiren değerli eğitim fikirlerini ve tecrübesini içerdiği degösterilmiştir.Anahtar Kelimeler: etnopedagoji, ethno-didactics, halk eğitimi, ampirikbilgiler.

Kyrgyz nation is one of Turkic origin, which gives great value to mind andeducation. Starting from the great epos «Manas», epic poems, poetry of akyns,various lyrical songs, fairy tales, legends, myths, proverbs, catchwords and othercultural wealth inherited from the ancestors, contain empirically cognitiveinformation, which form the basis for enrichment of present education systemcontent, and precepts that induce interest and attention of present generation toeducation and understanding of the importance of mind and education in human life.The dissertation consists of introduction, three chapters, conclusion andliterature list. In introduction the problem urgency is proved, the purpose and workproblems are set; level of theme scrutiny is analyzed. Theoretical and methodologicalbasis of the research are works of domestic and foreign scholars on history of Kyrgyzpeople and culture (S.M. Abramzon, C.C. Valihanov, Z. Mamytbekov, I. Moldobaev,V.V. Radlov, B. Junusaliev, K. Baibosunov, M. Aitbaev, T. Chorotegin); key ideasof classics of pedagogics on nationality principle in education and national education(J. Komenski, I.G. Pestalozzi, A Diesterweg, N.K. Krupskaya, V.A. Suhomlinski,L.N. Tolstoy, K.D. Ushinski et al.); concepts of understanding of today's educationalprocess in the light of ethnopedagogics (G.N. Volkov, A.E. Izmailov, J.I. Hanbikov,E.L. Christova et al.); results of ethno-didactic researches (A. Alimbekov, M.Stelmahovich, I. Jalalov); concepts on preparation of an individual for membership in society (socialization) (A.V. Belyaev, L.P. Bueva, A.S. Gayazov, R.G. Gurov, I.S.Kon, A.V. Mudrik, A.V. Petrovski, G.N. Filonov) and other sources.In chapter I of the dissertation ethno-didactics have been proved as acomponent of ethnopedagogics. Such concepts, as `ethnopedagogics` and «nationalpedagogics» have been defined. Besides, information on genesis of occurrence ofsuch concept as `ethno-didactics` and on the researches done in this area has beengiven.Chapter II is devoted to study and research of traditional knowledge sourcesof Kyrgyz people. Ethno-didactic knowledge of Kyrgyz people in products offolklore, national games, general Turkic writings of ancient and middle centuries,masterpieces of Ch. Aytmatov, rich with pedagogical knowledge, have been studied.Chapter III is named «Key branches of empirical knowledge of Kyrgyzpeople». Here presented general information on empirical knowledge (astronomical,astrological, medical, geographical, mathematical, historical, ecological, etc.),collected by Kyrgyz people through centuries.In the conclusion pecularities of ethno-didactic development of Kyrgyzpeople have been revealed. Proved the importance of studying and application ofthese peculiarities for development of the contents and methodologies of educationsystem, and also importance of the contents of their valuable ideas and experience ofeducation, which enrich world pedagogical ideas.Key words: ethnopedagogics, national pedagogics, ethno-didactics, empiricalknowledge.