Kutadgu Bilig'deki birleşik fiillerin Kırgız Türkçesindeki birleşik fiiller ile karşılaştırılması

Abstract

Türk dilinin çeĢitli devir ve dönemlerinde isim+fiil, fiil+fiil, sıfat+fiil, zarf+fiil Ģeklinde kurulan birleĢik fiiller yapılarında birçok iĢlek yardımcı fiiller vardır. Bunların en eskileri olarak Karahanlı döneminde Kutadgu Bilig`de ķıl-, bol-, tut- ,ur- Ģekilleridir.Bugünkü lehçelerimizde artık kalıplaĢmıĢ ya da biraz değiĢmiĢ fakat yine de dibi aynı olan birleĢik fiillere rastlamaktayız: edgü ķıl- Türk. Türkç. `iyi etmek`, tükel ķıl- Türk. Türkç. `tamamlamak` Kırg. `tügöldö-`, asıg ķıl- Türk. Türkç. `fayda sağlamak` sözi tut- Türk. Türkç. `sözü tutmak`, yulug ķıl- Türk. Türkç. `fedā etmek`, köngül bir- Türk. Türkç. `gönül ver-`, Kırg. `köngül bölüü`, beyan ķıl- Türk. Türkç. `beyan etmek`, Kırg. `bayan kıluu`, haber bir- Türk. Türkç. `haber vermek`, Kırg. `kabar berüü`, pend bir- Türk. Türkç. `öğüt vermek`, Kırg. `ügüt berüü`, su'al ķıl- Türk. Türkç. `suāl sormak`, Kırg. `sobol suroo`, at ur- Türk. Türkç. `ad takmak`, Kırg. `at koyuu`, at ata- Türk. Türkç. ` ad vermek, adlandırmak`, Kırg. `at berüü` vb.Bu yazıda yardımcı fiillerin özellikle isim+fiil, fiil+fiil Ģekillerinde kurulan birleĢik fiillerin listesini çıkartmaya çalıĢıldı.Yardımcı fiillerin tamlayıcılarla birlikte kullanılıĢ özelliği belirtilmeğe çalıĢılmıĢtır.

In different age and times of Turkish language, one of the most freguently used auxilary verb used in compound verb structures constructed as the form of noun+verb is kıl-, tut-, bol-, ur-.It is possible to see various types of compound verb structures costructed by this auxilary verb in Kutadgu Bilig which belongs to Karahanlı Turkish age: edgü kıl- «to do better(good)», tükel kıl- «add to, complete », asıg kıl- «benefit» so on so far.In this article, beside the compound verb structure constructed as noun+verb form in Kutadgu Bilig, the use in the structure of compound as verb+verb form has been dwelt on and the descriptive auxilary verb characteristics of this verb have been attracted attention.The verbs that can be used with mood, time and person additives have compound congugations out of simple conjugation. It oftens create difficulties when we use time and mood details with the structures of compound conjugations.In this work we have tried to compile a list of compound verbs formed form: noun+ verb, verb + verb.At the same time compound verbs and their declensional inducing and features have been reviewed in our thesis.