T.C. Milli Eğitim Bakanlığı'nın yurtdışına görevlendirdiği öğretmenlerinin iş doyumu (Kırgızistan örneği)

Abstract

Bu araştırmada, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı'nın Kırgızistan'a görevlendirdiği öğretmenlerinin iş doyum düzeylerine; öğretmenlere ait yaş, cinsiyet, medeni durum, görev yaptığı kurum, mesleki hizmet yılı, eğitim durumu, yurtdışı görev süresi, yurtdışı görevindeki ünvanı, yurtdışı görevine talip olma sebebi, eşinin çalışma durumu, verilen haftalık ders saati, Kırgızca bilme seviyesi ve yurtdışına gelmenin beklentileri karşılama seviyesi değişkenlerinin etki edip etmediğinin belirlenmesi amaçlanmıştır.Tarama türünde betimsel bir araştırma olup, veri toplama aracı olarak `Minnesota İş Doyumu Ölçeği` kullanılmıştır. Araştırma verileri 2009–2010 eğitim-öğretim yılında Kırgızistan'da T.C Bişkek Eğitim Müşavirliği'ne bağlı kurumlarda görev yapan 66 öğretmene uygulanan anketlerle elde edilmiştir. Ölçekler yoluyla elde edilen veriler, istatistiksel olarak, `Aritmetik Ortalama`, `T-Testi`, `Tek Yönlü Varyans Analizi (Anova)` ve `Tukey Testi` yöntemleri ile bilgisayarda SPSS 15 programı kullanılarak analiz edilmiştir.Araştırma üç bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde araştırmanın problemi, amacı, önemi, hipotezleri, sayıltıları, sınırlılıkları, yöntemi ve tanımlar hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölüm olan kuramsal bilgiler bölümünde, araştırma konusu ile ilgili literatürden bahsedilmiştir. İş doyumu kuramları ve iş doyumu etkenleri, iş doyumsuzluğunun sonuçları ve konu ile bağlantılı olduğu düşünülen araştırmalar hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde bulgular ve yorumlar başlığı altında araştırmadan elde edilen veriler tablolar ve grafikler ile gösterilmiş ve yorumlanmıştır. Bu bölümde araştırma kapsamına giren öğretmenlerin kişisel özelliklerine ait frekans dağılımları ve bu kişisel özelliklere göre iş doyumu seviyelerinin karşılaştırılması bulunmaktadır. Son kısımda ise araştırmadan elde edilen sonuçlara yer verilmiş ve bu sonuçlara dayalı olarak öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır.Araştırma sonucunda öğretmenlerin genel iş doyumu düzeylerinin ne memnunum ne memnun değilim (kararsızım) seviyesinde (3,10) olduğu belirlenmiştir. Bu durum araştırmanın temel hipotezi olan `öğretmenlerin genel iş doyumu seviyesi düşüktür` ifadesini desteklememektedir. Bununla birlikte içsel tatmin düzeyleri (3,43) dışsal tatmin düzeylerine (2,61) göre oldukça yüksek bulunmuştur.Öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin kişisel özelliklerine göre karşılaştırılması sonucunda elde edilen verilere göre, öğretmenlerin iş doyumu seviyesinin görev yaptıkları kuruma, eğitim düzeyine, ünvanlarına, yurtdışı görevini tercih sebebi ve yurtdışı görevine başladıktan sonra beklentilerinin karşılanma düzeylerine göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Bununla birlikte öğretmenlerin genel iş doyumu seviyesi cinsiyet, yaş, medeni durum, hizmet yılı, yurtdışı görevindeki hizmet süresi, eşinin çalışma durumu, haftalık ders saati ve Kırgızca bilme seviyesine göre istatiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermemektedir.Öğretmenlerin `Yöneticilerin emrindeki kişileri iyi yönetmesi` (2,06) ve `Yöneticilerin karar verme yeteneği` (1,98) konularına ilişkin görüşleri memnun değilim seviyesinde ortaya çıkarken, `Yapılan işin takdir edilmesi`ne ilişkin puan (2,27) ortalamasının ise oldukça düşük olduğu belirlenmiştir. Buna karşın `Yapılan iş karşılığında duyulan başarı hissi`ne ilişkin puan (3,64) ortalamasının ise oldukça yüksek olduğu görülmüştür.Anahtar Kelimeler: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, T.C. Bişkek Eğitim Müşavirliği, İş Doyumu, İş Doyumsuzluğu, Yurtdışı GörevV

Бул изилдөө ишин жүргүзүүдө Түркиянын Билими Берүү министрлиги тарабынан Кыргызстанга жиберилген мугалимдердин кесибине канааттануу деңгээлине, мугалимдерге тиешелүү жашы, жынысы, жарандык абалы, иштеген жери, кызматына баштаган жылы, тарбиялык абалы, чет өлкөдөгү кызмат мөөнөтү, башка өлкөдө иштеген жериндеги даражасы, башка өлкөгө барып иштөө себеби, жолдошунун (аялынын же күйөөсүнүн) иш абалы, жумалык окуу планы, кыргыз тилди билүү деңгээли жана чет өлкөгө келүүдө тосуп алуу деңгээлинин күтүлүшү туруксуздугунун канчалык даражада таасир берип бербегенин белгилөө максат кылынган.Иликтөө жүргүзүүдө маалымат топтоо куралы үлгү катары `Миннесота кесипке болгон канааттануу критерийи` колдонулган. Изилдөө иштери 2009-2010 Билим Берүү окуу жылында Түркиянын Бишкектеги Билим Берүү Кеңешчилигине тиешелүү 66 мугалимге жүргүзүлгөн анкеталар менен жүзөгө ашырылган. Критерий жолу менен алынган маалыматтар статискалык жактан `арифметикалык орточо,` `Т-Тести,` `Бир Жактуу Варианс Анализи` (Анова) жана `Тукей Тести` ыкмалары менен компьютерде SPSS 15 программасы колдонулуп анализ жүргүзүлдү.Изилдөө иши үч бөлүмдөн турат. Биринчи бөлүмдө изилдөө ишинин проблемасы, максаты, мааниси, жоромолдор, предмети, методу жана аныктамалар тууралуу маалыматтар берилген. Экинчи бөлүмдө теориялык маалыматтар, изилдөө маселеси тууралуу адабияттан сөз кылынат. Кесипке канааттануу теориясы менен иш канааттануу фактору, ишке канааттанбоочулуктун натыйжасы, тема менен байланыштуу болуп пландаштырылган изилдөөлөр тууралуу маалыматтар берилген. Үчүнчү бөлүмүндө жаңы табылгалар менен божомолдор тууралуу изилдөөдөн алынган маалыматтар, таблицалар менен графиктер аркылуу түшүндүрүлдү. Бул бөлүмдө изилдөө алкагына кирген мугалимдердин жеке өзгөчөлүктөрүнө тиешелүү фреканстын жаралышы менен жеке өзгөчөлүктөргө жараша кесипке болгон канааттануу деңгээли салыштырылып берилди. Изилдөөнүн аягында берилген маалыматтар жыйынтыкталып, сунуштар киргизилди.Изилдөөнүн акырында мугалимдердин жалпы кесибине канааттануу орточо (канааттанганы же канааттанбаганы белгилүү болбогон учур) деңгээли (3,10) болгондугу белгиленген. Бул учур изилдөөнүн алгачкы божомолу болгон `мугалимдердин жалпы кесибине канааттануу деңгээли төмөн` деген көрсөтмө негиз боло албайт. Муну менен бирге мугалимдердин ички жеке өзүнүн пикиринде ишке болгон канааттануу абалы (3,43) ал эми аларга карата тышкы факторлордун тийгизген таасирине (2,61) жараша абдан көп табылган.Мугалимдердин ишке канааттануу абалынын кишилик өзгөчөлүгүнө жараша салыштыруу натыйжасында алынган маалыматтарга карата мугалимдердин канааттануу даражасы иштеген жерине, билим берүү деңгээлине, даражасына, башка өлкөдө иштөө кызматын тандап алуу себеби менен чет өлкөдө иштеп баштагандан кийинки түзүлгөн жагдайга карата айырмачылык көсөтүлгөнү берилет. Ошону менен бирге мугалимдердин жалпы ишке болгон канааттануу деңгээли, жынысы, жашы, жалпы абалы, иштөө убагы чет өлкөдөгү иштөө мөөнөтү, жолдошунун иш абалы, окуу планы менен кыргызча билим деңгээлине жараша статистикалык өзгөчө маанилүү бир айырмачылык көрсөтүлбөйт.Мугалимдин `башкаруучулардын кол алдындагыларды жетектөөсү` (2,06) жана `жетекчилердин ар кандай ишке чечим чыгаруу жөндөмү` (1,98) ар түрдүү темада сүйлөшүүлөрү канааттанбаган даражада белгилүү болгондо, `жасалган иштин бааланышына` байланыштуу берилген балл (2,27) ал эми орточо баанын төмөн экендиги аныкталды. Буга карабай `жасалган иштин канааттануусуна жетишүү үлүшүнө` берилген балл (3,64) ал эми негизинен орточо баанын жогору экендиги белгиленди.Түйүндүү сөздөр: Туркия Улуттук Билим Берүү Министрлиги, Туркиянын Бишкектеги Билим Берүү Кеңешмеси, кесиптик канааттануусу, иш канаатсыздыгы, чет өлкө кызматы.