Ч. АЙТМАТОВДУН ТООЛОР КУЛАГАНДА (КЫЗКАЙЫП) РОМАНЫНДАГЫ ТАГДЫР МАСЕЛЕСИ

Abstract

Çalışmamız `C. Aytmatov'un Dağlar Devrildiğinde (Ebedi Nişanlı) romanındakader meselesi` konusu üzerinedir. Genel olarak burada kader kavramının açıklanması,kader inancının çeşitli devirlerde ve kavimlerde çeşitli algılanmasına bakıldı. Büyükyazar C. Aytmatov'un bu konudaki düşünceleri ve adı geçen romanda onun edebiişleniş tarzına bakıldı.Çalışmamızın I. Bölümünde kader kavramına dair elimize geçen kaynaklarıkullandık. Genel olarak kader meselesinin etarafında yorumlar yaptık. Kaderkavramının kronolojik sırasına, insanlık tarihindeki yerine bakıldı. Yunan mitolojisi,Eski Roma uygarlığına ait kader meselesi ile ilgili anlayış ve geleneklere yer verildi.Burada, G. İsina, A. Karapetyants, M. Piotrovskiy, V. Strelkov, N. Rıskulov, K.İsmaylov'un konuyla ilgili çalışmaları bir de Kırgızca, Türkçe açıklamalı sözlükler,felsefe terimleri sözlüğü kullanıldı.Çalışmamızın II. bölümünde büyük yazar C. Aytmatov'un konu üzerineyazılmış makalelerine ve konuşmalarına baktık. Eserleri dışında ileri sürdüğü düşünceve fikirlerini edebi çalışmalarında ustaca işlediğine tanık olduk. Yani, ele aldığımız`kader meselesi` üzerine yazar bir sohbeti sırasında şöyle diyor: `...insan ahlakiölçütlere ve imana üygun davranışlarda bulunarak, kutsal yolu seçerek ve kendi vebaşkaların kaderine sorumlulukla haraket etmesi gerekir.` Bu fikrin yansımasını sonromanda Arsen Samançin'in kişiliğinden ve davranışlarından görüyoruz.Çalışmamızın son III. bölümü genel olarak `Dağlar Devrildiğinde` romanıuzerinedir. Burda birinci ve ikinci bölümlerde topladığımız bilgileri kullanarak romanıanalize ettik. Özellikle romandaki kader meselesine bakarken burdaki dini, felsefitemelleri belirtmeye çalıştık.Dini dediğimizde, İslam dinindeki Allah'a olan inançın altı temelinden `Kadere,Pegamberlere, Kutsal Kitaplara, Meleklere, Cinlere, Kıyamet'e inanmak` büyükyazarımız C.Aytmatov Peygamberlere, Kitaplara, Kıyamete ve Kadere olan inancıişlediğine, bunları gerçekten büyük bir inançla yazdığına tanık olduk.Felsefi açıdan aldığımızda yazaırın çoğunluk eserlerinde açıkça belirttiği `Söz`görüşüne de yer verdik. Yazar diyor: `Söz yok ise insan da yok, insan yoksa söz dayok.` , `Biz ölürüz – Söz kalır.`, `Söz – bizdeki ölümsüzlüğün temelidir.` v.s. Yazarınbu görüşünden biz <İnsan – Söz – Kader> birliğini çıkardık. C.Aytmatov'un dörtromanını karşılaştırarak insanın sözü onun kaderini tayin edeceği sonucuna geldik.İkinci ve üçüncü bölümlerde C. Aytmatov'un 3. 4. 5. 6. 8. ciltlerini veedebiyatçı: K. Asanaliev, L. Ükübaeva, A. Akmataliev, O. İbraimov, K. İbraimov, İ.Laylieva, A. Kadırmambetova, O. Söylemez, R. Korkmaz, ve A. Kolcu'nun v.s.çalışmalarından yararlandık.Anahtar Sözcükler: C.Aytmatov, inanç, kader, sorumluluk, ahlak, roman.

Our work is aimed to the problem of fate (destiny) in the novel `When themountanins fall` of the Kyrgyz writer Chyngyz Aitmatov. There is a new theme andinterestingly enough nearly concerns writer's spiritual researches. As, you know inmany compositions writer touches such subjects as `meaning of life and being`,`space`, `human and universe`, `human and fate` e.t.c. It's impossible to research thehuman life and abilities without touching problem of fate. And Ch. Aitmatov in bestshape improves it in his novels: `The Day Lasts More Than a Hundred Years` `TheScaffold`, `Cassandra's Brand` and particularly notable in his last novel `When TheMountains Fall`When we research the parts of project we come to next conclusion;There are given general description to conception of `Fate`.Development of researching problem was studied in chronological and temporalsuccession.The problem was analysed in Ch. Aitmatov's compositions as religional andphilosophical conception. There are used G. Isina's, A. Karapetians's, M. Piotrovski's,V. Strelkov's, N. Ryskulov's, K. Ismailov's works, glossary of kirgiz and turkishlanguages and internet pages.The second part contains the ideas about researching problem in theCh.Aitmatov's articles and interviews with him. There are reviewed the statements ofwriter about fate in articles and interviews.Here we were witnesses of Ch.Aitmatov's fate consideration is not in personalscale but in social and universe scale, also he considers conception of fate together withconceptions of `standart of behavior border`, `sacred way`, `responsibility`.The third part of dissertation was devoted to detailed analys of fate problem inthe last Ch.Aitmatov's novel `When The Mountains Fall`. Here consideredcombination of writer's ideas in novel and life. Also given general analys to novel anddeterminated main idea and the theme of novel.There are used K.Asanaliev's, L. Ukubaeva's, A. Akmataliev's, O. Ibraimov's,K. Ibraimov's, I. Laylieva's, A. Kadirmanbetova's, O. Soylemez's, R. Korkmaz's,A.Kolju's and other writers works.Key Words: Ch.Aitmatov, faith, fate, responsibility, morality, novel.