Кыргызстан тарыхынын окутууда көркөм адабий чыгармаларды колдонуунун педагогикалык негиздери

Abstract

Vatan tarihini okutmada edebi eserleri kullanma meselesi bilimalanında henüz incelenmemiştir. Bu çalışmanın güncelliğinioluşturmaktadır. Vatan tarihinin eğitim programı ve ders kitaplarındakaynak olarak kullanılabilen edebi eserlere önem verilmemiştir. Edebieserleri kaynak olarak kullanmaları için öğretmenlere ayrıca yardımcı derskitapları hazırlanmamıştır.Vatan tarihini okutmada edebi eserlerin önemi ve bu sorunuçözebilmek için ilmi bilginin eksikliği arasında büyük fark görülmektedir.İşte bu tür farklılıklar bu sorunu çözmeyi amaçlayan bilimselproblemi ortaya çıkarmaktadır. Bunun dışında, çalışmamızın hedefi,konusu, tesisi ve alt amaçları tespit etmemizi sağlamaktadır.Araştırmanın YöntemiÇalışmamızda ampirik yöntem (eğitim sürecini gözlemek, öğretmen,öğrencilerle konuşmak); kuramcı yöntem (ilmi kaynakları, okulprogramlarını, yöntem çalışmalarını incelemek); tarih ve edebiyatderslerine katılmak, bilgileri incelemek, yöntemle ilgili fikirleri incelemekgibi yöntemler gözlenmiştir.Çalışmamız giriş bölümü dışında iki bölümden oluşmaktadır. Ensonunda da sonuç ve faydalanılan kaynaklar verilmiştir.Giriş bölümünde konunun güncelliği esas alınarak çalışmamızınhedefi, hipotezi, görev, konu ve tesisi belirtilmekle birlikte, onun teorik veyöntemsel esasları da tespit edilmiştir. Bunun dışında, kullanılan ilmiyöntemler, konunun yeniliği ve pratik önemi de tespit edilmiştir. Çalışmamızda yerli ve yabancı bilim adamları M.M.Bahtin,D.Lihaçev, Ü.Kultaeva, K.Artıkbaev, G.İ.Murzahmedova, K.Dautov,A.Muratov, M.Tülökabılov ve D.Çokoeva'nın tarihi tür ve onunözellikleri ile ilgili sorunları ele aldıkları ilmi çalışmaları, bunundışında tarih bilim alanında çalışan V.Nalivkin, Ç.Valihanov,K.Moldokasımov, C.Abdrahmanov, T.Kenensariev, K.Üsönbekov,B.Soltonoev, T.Ömürbektegin, T.Çorotegin gibi bilim adamlarınınçalışmaları kaynak olarak kullanılmıştır.Çalışmamızın I.Bölümünde edebi eserleri eğitimde esas kaynakve araç olarak kullanmanın anlamı ele alınmıştır. Ayrıca bu sorununteorik incelemesi T.Kasımbekov'un `Sıngan Kılıç`, K.Osmonaliyev'in`Köçmöndör Kagılışı`, Tokombayev'in `Kanduu Jıldar`,Ç.Aytmatovun `Samançının Jolu`, `Erte Kelgen Turnalar` gibieserleri esasında yapılmaktadır.Çalışmamızın ikinci bölümünde ise, lise 8. ve 9. sınıflardagörülen Kırgızistan Tarihi dersinde edebi eserleri kullanmayöntemlerini tespit edilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte okullardayapılan deneylerin sonuçları genelleştirilerek yapılan çalışmanınesasında liselerde Tarih dersinde edebi eserleri kullanmaklaöğrencilerin zeka, mantık ve tarihi hafızasını genişletmeye yönelenbazı yöntemler oluşturulmuştur.Sonuç kısmında ise, Tarih dersinde edebi eserleri kaynakolarak kullanma eğitim ve yöntem bakımdan önemli ise de,günümüzde ona değer verilmediği ve lise 8. ve 9. sınıflarda görülenTarih derslerinde edebi esereleri ek kaynak olarak kullanmanınönemi belirtilmştir. Bununla dersin daha da verimli olacağı ve Tarihdersinde edebi eserlerin kullanımı öğrencilerin tarihi hafızasınıgenişletmekle birlikte, onların edebiyata olan ilgisini de arttırdığıayrıca belirtilmiştir. Edebi eserlerin Tarih dersinde kullanımı, tarihbilimini içeriği ve yöntemlerini geliştiren esas imkan olduğuvurgulanmıştır.Anahtar Kelimeler: tarih; tarihi roman; edebi eser; tarihöğretimi; öğretim metodları; tarih dersi; öğretim ilkeleri; tarihigerçek.

The actuality of the research is in the usage of literature works on historicalsubjects in teaching the history of Kyrgyzstan. Because of the fact that there is no otherresearch of this kind proved to be in science.There was no effort done in teachingprograms of the history of Kyrgyzstan, no additional source of information in learningwas given in books of literature works.Teachers lack of special books in the usage ofliterature works as an additional source of information.There is a vital scientific success and the needs to use, realize tasks in teachingthe history of Kyrgyzstan using the fiction literature works on historical subjects.The above- mentioned opposition is referred to the solution of scientificproblem created and gives the opportunity to investigate the object, subject, aims andrequires of the given dissertation.The methods of investigation given in the dissertation are the following:empirical methods of reseach in investigation (to make observations in teachingprocess, the relationship between teachers and students); the way of theoretical reseach(to work on scientific literature, school programs, works on methodology); to participatein history and literature lessons, to analyze the information, to check the suggestions onmethodology.The dissertation consists of the following parts: introduction, twochapters,conclusion and literature list. The actuality of research was put, its aim,hypothesis, tasks, its subject and objectare found out theoretical and methodological basis were proved. Also, the scientificmethods of investigation, its new parts and practical meaning were clearly shown.The research works of foreign and domestic scientists such as: M.M.Bahtin,D.Likhachev, U.Kultaeva, K.Artykbaev, G.I.Murzahmedova, K.Dautov, A.Muratov,M.Tylokabylov, D.Chokoevas historical genre, its peculiarities devoted to the tasks ofscientific works, and also in the sphere of history the researchers were used as a soursein the works of B.Nalivkin, Ch.Valihanov, K.Moldokasymov, Dj.Abdrahmanov,T.Kenensariev, K.Usonbekov, B.Soltonoev, T.Omurbek, T.Chorotegin.The first part of dissertation is about teaching the samples of fiction literatureas the main source and means of aids, the peculiarities of usage are clearly shown.Mostly this task was realized and shown in a theoretical way in the sample works ofsome writers such as: `The broken sword` by T.Kasymbekov, `The rival of nomadicpeople` by K.Osmonaliev, `The bloody times` by A.Tokombaev, `The travellers way`The early cranes` by Ch.Aitmatov.The second part of the dissertation is about the usage of methods on literatureworks in history lessons of Kyrgyzstan in the 8th and 9th grades of secondary schools;some efforts were made in the usage of those methods. Along with the above-mentionedthe experience –experimental works and their results at schools were generalized, on thebase of activities and works some method suggestions were worked out on conductinghistory lessons with the use of samples, of fiction to improve students knowledge,logical thinking and memory.Though the use of samples of fiction in the history lesson are of pedagogical –methodological importance in conclusion, nowadays it is not highly estimated, theusage of fiction as an additional material in history lessons in the 8th -9th grades ofsecondary schools is greatly needed and of great importance are given there. Throughthe usage of the above –mentioned to improve the conducted lesson help not only todevelop students thinking on history, but also it helps to adapt their thinking to fiction.The use of fiction in history lessons the importance of historical studies and theimprovement of the methods as the main parts was also pointed out in the work.Key words: history, historical novel, literature, fiction, historical study-its conducting,teaching methods, a history lesson, teaching principles, a history truth.