İlköğretim 8. sınıf fizik dersi programının Kırgızistan ve Türkiye eğitim sistemlerinde karşılaştırmalı olarak incelenmesi

Abstract

Eğitim, insanoğlunun öğrenme yeteneğinen oluşmasıyla başlamış ve onun yaşamasıboyunca da sürüp gitmektedir. Eğitimin konusu insandır. İnsan önemli olduğu için eğitim deönemlidir Eğitimin önemi ve gerekliliği giderek daha da artmaktadır. Bu yüzden insan, eğitimiiçin büyük bir çaba göstermekte, çok para harcamaktadır.`Bilim` ve `fen` aynı anlamda kullanılan, gerçekte anlam olarak birbirinden farklıiki terimdir. Türkçe'de sözlük anlamıyla fen, fizik, kimya, matematik ve biyoloji'ye verilenaddır. Fen, fizik, kimya, matematik ve biyolojiden elde edilen verileri, iş ve yapım alanındauygulama işi ya da tekniktir. Fen bilimleri, gözlenen doğayı ve doğa olaylarını sistemli bir ekildeinceleme, henüz gözlenmemiş olayları kestirme gayretidir ve doğadaki her olay fen'in birkonusunu oluşturmaktadır. Fen, doğa ve doğaüstü varlıkları (biyotik, abiyotik), olayları vebunların arasındaki gerçek objektif-subjektif (algılanabilen ve algılanamayan) bilgileri insanlarınhizmetine takdim eden bilim dalıdır. Kısaca; fizik, kimya, biyoloji, matematiksel olayları içerir; astronomi, jeoloji ve diğer doğa olayları ve olaylar arasındaki ilişkilerin hepsi Fen bilgisisahasına girer. Fen bilgisi kısaca, doğayı insanların anlayabileceği şekilde çok yönlü analiz edenbir bilim dalıdır. Doğa bir kaynaktır. Fen bu kaynaktan yararlanma aracı ve yöntemlerini içerenbilim dalıdır.Eğitim bilimlerinde, diğer bilimlerin de olduğu gibi karşılaştırmalı çalışmalar, birbiriylekarşılaştırma yapılır cinsten olguları karşılaştırılarak belirli görüş açıların ya da ölçütlere göredeğerlendirmek ve bunlar arasında ortak, benzer ve farklı özellikler saptamak esasına dayanır.Karşılaştırmalı eğitim; en az iki farklı kültür ve iki farklı ülkenin eğitim sistemlerininbenzerliklerini ve farklılıklarını tespit ederek, bu ülkelerin eğitim sistemlerine yararlı tekliflersunan bir bilimdir.Bu araştırmada iki ülkenin eğitim sistemlerinin karşılaştırıldığı araştırmada nicel ve nitelaraştırma tekniklerinden kullanılmıştır.Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı 2004–2005 öğretim yılında çağıngerekliliklerini ve uzun yıllar süren eleştirileri dikkate alarak ilköğretim programlarında reformsayılabilecek düzenlemelere gitmiştir. Bu programlardan bir tanesi de fen ve teknolojiprogramıdır. Bu sayede 8. sınıf Fizik dersi programında da yeni düzenlemeler oldu.Kırgızistanda eğitim programları, merkeziyetçi olarak hazırlanmaktadır. Programhazırlama ve geliştirme sürecinde katılım yoktur. Eğitim programları, ağırlıklı olarakansiklopedik bilgiyi aktarmaya ve ezberlemeye dayanmaktadır. Programlar, uygulamadan veçağdaş gelişmelerden uzak, oldukça teorik ve modası geçmiştir. Programlar, öğrenmeyi değilöğretmeyi vurgulamaktadır. Oysa çağdaş yaklaşımlarda vurgulanan, `öğretme` değil`öğrenme` olup öğrenci merkezli eğitim öne çıkmaktadır. Programlar, bilgiyi ezberlemeyedayalı olup öğrencilere eleştirel ve analitik düşünme, kendine güven, problem çözme becerilerinikazandırmaktan oldukça uzaktır. Ders kitapları, içerik ve şekil olarak kalitesizdir.Eğitimde kalite standartlarını belirlemek, kalite güvence sistemini kurmak, kaliteyleilgili kurum ve kuruluşların görev tanımlarını yapmak gerekmektedir. Bunun için iç ve dış değerlendirme yoluyla programların değerlendirilmesini sağlamak ve geliştirmek gerekmektedir.Okullarda uygulanan öğretim yöntemleri çok eskidir. Geçmiş dönemden kalma kimi uygulamave alışkanlıklar devam etmektedir. Öğretmen merkezli, bilgiyi aktarmaya dayalı eğitim veöğretim süreci, varlığını sürdürmektedir. Öğrenciler arasında grup çalışması, proje geliştirme,birlikte çalışma, problem çözme gibi çalışmalar teşvik edilmemektedir. Öğrenci başarısınındeğerlendirilmesi ve not sistemiyle ilgili standartlar yoktur. Değerlendirmeler, ezberlenen bilgiyiaktarmaya dayalı, yazılı ve sözlü sınavlar yoluyla yapılmakta, sadece bilgi düzeyinde davranışlarölçülmeye çalışılmaktadır. Kısaca sınavlar, sorular ve öğrenci değerlendirme sistemleri eskimişve önemini kaybetmiştir.Öğrencilerin, ders dışında okuma, düşünme, araştırma faaliyetlerinedaha fazla zaman ayırması gerekmektedir.Bu çalışmada Türkiye'deki ve Kırgızistan'daki 8. sınıf Fizik dersi öğretim programlarıkarşılaştırılmış, benzerlik ve farklılıkları ortaya konmuştur. Bu karşılaştırmalar göstermiştir ki Türkiye'deki ve Kırgızistan'daki 8. sınıf Fizik dersi öğretim programları içerik, hedef, kazanımlar ve öğretimmetodları bakımından farklıdır. Bu farklılıklar ; Isı ve Sıcaklık,Optik, Ses, Madde ve Enerji ve Kuvvet veHareket üniteleridir. Programların bu başlıklarda gözden geçirilmeye ve geliştirilmeye ihtiyacı olabilir.Ayrıca, belirlenen farklılıkların eksiklik olarak algılanıp algılanmadığını tespit etmek için programgeliştirme sürecinde görev alan uzman ve programı uygulayan öğretmen görüşlerine başvurulmuştur.Bu farklılıklarla ilgili öğretmen görüşlerini almak maksadıyla görüşme formu ve bir anketgeliştirilmiştir. Bu görüşme formu ve anket çalışması Bişkek'te 20 okulda görev yapan 8. sınıf Fizik dersiöğretmenlerine uygulanmıştır. Öğretmenler 8. sınıf Fizik dersi programının çağa uygun olmadığını vegeliştirilmeye ihtiyacı olduğunu vurguladılar. Ayrıca Kırgızistan'da 8.sınıf Fizik dersine ayrılan haftalıkders saati arttırılarak, daha nitelikli bir bilim eğitimi sağlanması gerektiğini belirttiler. Daha da önemlisiprogramların doğru uygulanabilmelerini sağlamaktır. Öğrenci değerlendirme sistemide baştan aşağıyadeğiştirilmeli ve öğrencilerin bireysel farklılıkları göz önüne alarak değerlendirmeleri yapmak en doğruyol olacaktır. Öğretmenlerin programlar ve yapılandırmacı eğitim anlayışı doğrultusunda nitelikli hizmetiçi eğitim çalışmalarına katılmaları ve değişime inanmaları sağlanmalıdır.Anahtar Kelimeler: Eğitim, 8.sınıf Fizik dersi standartları, Fen ve Teknoloji Programı,Karşılaştırmalı Eğitim, Eğitim standartları.

Билим алуу (берүү) адамзаттын үйрөнүү жөндөмү калыптана баштаганучурдан тартып башталып анын жашоосунун аягына чейин улантылат. Билим берүүнүннегизги предмети болуп киши эсептелет. Киши канчалык маанилүү болсо билим берүүдагы ошончолук маанилуу болуп эсептелет. Билим берүүнүн мааниси жана керектүүлүгүкүн өткөн сайын артууда. Ушул себептен киши билим алуу үчүн болгон аракетин аябай,колдо болгон бүт мүмкүнчүлүктөрүн жумшап келүүдө.«Илим» жана «табигый илимдер» бирдей мааниде колдонулган, бирокчындыгында мааниси жагынан бири-биринен айырмаланып турган эки башка терминболуп саналат. Түркчө сөздүк боюнча физика, химия, математика жана биологияилимдери жалпысынан «табигый илимдер» деп аталат. Табигый илимдер - бул физика,химия, математика жана биология боюнча маалыматтарды иш жана өндүрүш жаатындаишке ашыруу техникасы болуп эсептелет. Табигый илимдер – табияттын көзгө көрүнүп,байкалган кубулуштарын системалуу түрдө изилдөөгө, изилдене элек кубулуштардыаныктоого багытталат жана табияттагы ар бир кубулуш табигый илимдердин изилдөөпредмети болуп саналат. Табигый илимдер – табияттагы жана табияттан тышкары(биотика, абиотика) заттар, кубулуштар жана булар менен байланыштуу объективдүү-субъективдүү (баамдалган жана баамдалбаган) маалыматтарды үйрөткөн илимдин биртармагы болуп саналат. Кыскача айтканда, физикалык, химиялык, биологиялык жанаматематикалык кубулуштарды өз ичине камтыйт; астрономиялык, геологиялык жанабашка табият кубулуштары, бул кубулуштардын ортосундагы байланыш табиятилимдеринин изилдөө чөйрөсүнө кирет. Табият илимдери, табиятты адамдар түшүнө алатургандай кылып, ар тараптан изилдеп, анализдеп түшүндүрүп бере турган илимдинтармагы болуп саналат. Табият – бул ресурс. Табият илимдери болсо бул ресурсту пайдалануу каражаттарын жана методдорун камтыган илимдин бир тармагы болупэсептелет.Башка илимдердегидей эле педагогика илимдеринде да салыштырмалуу изилдөөлөр,ар түрдүү кубулуштарды бир-бири менен салыштырып, баалоо жана өлчөө аркылууалардын ортосундагы орток, окшоштук жана айырмалоочу өзгөчөлүктөрдү аныктоогонегизделет. Салыштырмалуу педагогика – эң аз эки өлкөнүн маданияты жана билимберүү системасын изилдөөгө алып, алардын ортосундагы окшоштук жанаайырмачылыктарды аныктайт жана бул өлкөлөрдүн билим берүү системаларынөнүктүрүү үчүн пайдалуу болгон сунуштарды киргизет.Бул изилдөө ишинде эки өлкөнүн билим берүү системалары салыштырылып,изилдөө иши сандык жана сапаттык изилдөө техникаларын колдонуу аркылуу жүзөгөашырылды.Түркия Республикасынын Улуттук Билим Берүү Министрлиги, азыркы замандынталаптарын жана көп жылдык изилдөөлөрдү эске алуу менен 2004-2005 окуу жылыныннегизги мектеп окутуу программаларына реформалык мүнөздөгү өзгөртүүлөрдү киргизди.Мына ушундай жаңыланган программалардын бири болуп табигый илимдер жанатехнология программасы саналат. Муну менен бирге 8-класстын физикалык билим берүүпрограммасы да жаңыланды.Кыргызстандын орто мектептеринде билим берүү программалары борборлоштурууыкмасы аркылуу түзүлгөн. Программаны даярдоо жана түзүү процессине тийиштүүмекеме, уюм жана кишилер катыштырылбайт. Билим берүү программалары көбүнчөэнциклопедиялык маалымат жана билимдерди окуучуларга актаруу жана жаттатууганегизделген. Программалар практикага жана заманбап өзгөрүүлөргө ылайыкташтырылганэмес, мүмкүн болушунча теорияга негизделген жана ушул тапта актуалдуу эмес. Бул окуупрограммалары үйрөнүүгө эмес, үйрөтүүгө басым жасайт. Ал эми учурда «үйрөтүү» эмес«үйрөнүүгө» көбүрөөк басым жасалуу менен борборунда окучуу турган билим берүүсистемасы алдыңкы орунга чыгууда. Программалар берилген маалыматты жаттоого негизделгендиктен окуучулардын сындоо, аналитикалык ой-жүгүртүү, өзүнө-өзүишенүү, өз алдынча маселени чечүү сыяктуу жөндөмдөрү калыптанбай калып жатат. Окуукитептери, алардын мазмуну жана формасы да сапаттуу эмес.Билим берүү системасынын сапаттык стандарттарын белгилөө, ишенимдүүжана сапаттуу система куруу жана билим берүү сапатын текшерген мекеме жанауюмдардын милдеттерин аныктоо зарыл. Бул үчүн ички жана тышкы текшерүүлөрдүжүргүзүү аркылуу программалардын сапатын аныктоо жана аларды өнүктүрүү зарыл.Мектептерде колдонулуп жаткан окутуу методикалары да абдан эски. Мурдагы заманданкалган колдонмолор жана сабак өтүү ыкмалары колдонулат. Билим берүүдө негизгиорунда мугалим турат жана маалыматты окуучуларга өткөрүүгө негизделген окутуупроцесси дагы эле өзүнүн күчүн жогото элек. Окуучулардын группалык иштөө, проектдаярдоо, биргелешип иштөө, маселелерди чечүү сыяктуу иш-аракеттеримотивацияланбайт. Окуучунун жетишкендигин баалоо жана балл берүү системасы мененбайланыштуу белгилүү стандарттар түзүлгөн эмес. Окуучулардын сабактагыжетишкендиктери жатталган маалыматты кайра айтып берүүгө негизделген жазуу жеоозеки түрүндөгү экзамендер аркылуу текшерилет жана окуучунун билим деңгээлинекарата анын жалпы жүрүм-туруму бааланат. Кыскасы, экзамендер, суроолор жанаокуучулардын жетишкендигин баалоо системасы эскирген жана актуалдуулугунжоготкон. Ал эми окуучулардын сабактан тышкары өз алдынча иштөө, ой жүгүртүү,изилдөө жүргүзүү сыяктуу иш-аракеттерге дагы көбүрөөк убакыт бөлүнүшү зарыл.Бул изилдөө ишинде Түркия жана Кыргызтандын орто мектептериндеги 8-класстын физика сабагы боюнча окуу программалары салыштырылып, алардынортосундагы окшоштук жана айырмачылыктарга көңүл бөлүндү. Мындай салыштыруунуннатыйжасында Түркия жана Кыргызтандын орто мектептериндеги 8-класстын физикасабагы боюнча окуу программасы мазмуну, максаты, пайдасы жана окутуу методикаларыжагынан бир топ айырмаланганы байкалды. Бул айырмачылыктарды Жылуулук жанаТемпература, Оптика, Үн, Зат жана Энергия жана Күч жана Аракет деген аталыштарданда байкасак болот. Программаны ушул аталыштар боюнча кайрадан карап чыгып жана өнүктүрүү зарыл болушу мүмкүн. Ал эми белгиленген айырмачылыктар кемчилдик болупэсептелеби же жокпу деген суроого жооп табуу үчүн программаны түзүүгө катышканадистер жана ошондой эле программаны иш жүзүнө ашырып жаткан мугалимдердин ой-пикирлери алындыБул айырмачылыктар менен байланыштуу мугалимдердин ой-пикирлерин алуумаксатында атайын анкета түзүлүп, мугалимдердин ой-пикирлери алынды. Бул анкеталарБишкек шаарынын 20 мектебинде 8-класска физика сабагын окуткан мугалимдертарабынан толтурулду. Мугалимдер 8-класстын физика сабагы азыркы замандынталабына ыңгайсыз экенин жана кайрадан түзүлүшү керек экендигине басым жасашты.Мындан сырткары Кыргызстандын орто мектептеринин 8-классына бөлүнгөн апталыксабак сааттарынын көбөйтүлүп, билим берүүнүн сапатын камсыз кылуу керек экендигинбелгилешти. Дагы да маанилүү маселелердин бири болуп программалардын окуучуларгатуура, кандай болсо ошондой түрдө жеткирилишин камсыз кылуу эсептелет.Окуучулардын жектишкендиктерин текшерүү жана баалоо системасы да баштан аягыначейин өзгөртүлүшү керек. Окуучулардын жеке өзгөчөлүктөрүн эсепке алуу менен баалооэң туура жол болуп эсептелет. Мугалимдердин программа жана билим берүү сапатынжакшыртууга арналган иш-аракеттерге катышуусу жана алардын өзгөрүүгө ишенүүсүкамсыз кылынышы керек.