Sevr'den Lozan'a Sovyet basınında Türkiye'nin yansımaları[1920-1923 yılları arası Pravda ve İzvestiya gazeteleri üzerinden basın analizi]

Abstract

Sevr'den Lozan'a giden süreç Türkiye'nin en önemli dönüm noktalarındandır. Bu dönemde Türk milleti çok acılı ve sancılı süreçten geçmiştir. Bu süreç bir milletin var ya da yok olma mücadelesidir. Öyle ki, Birinci Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu, Mondros Ateşkes Anlaşması'yla itilaf devletlerinin esareti altına girmiştir. İç Anadolu dışında vatanın her karış toprağında düşman askerleri kol gezmektedir. Birkaç birlikler dışında Türk ordusu dağılmış ve halk perişan haldedir.Ortada devlet, asayiş denen bir şey kalmadığı bu dönemde halk, tepkilerini mitingler yaparak, yöresel cemiyetler kurarak göstermişler ve kurtuluş yolu aramaya başlamışlardır. Yapılan protesto mitingleri ve kurulan cemiyetler ilk başlarda birbirinden bağımsız ve yöreseldirler. Ancak, Mustafa Kemal Atatürk, bazı ordu komutanlarının önderliğinde ve halkın desteğiyle Milli Mücadele Hareketi Örgütlenmiş ve kabul edilen Misak-ı Milliye sınırları içinde vatanı Düşmandan kurtarmak için yola çıkmıştır. Öncelikle Anadolu'da yeni bir meclis ve hükümet kurulmuştur. Askeri harekâtta başarılı olabilmek için dağılan ordu bir araya toplanmış ve seferberlik ilan edilerek düzenli ordu kurulmuştur. Türk halkı da hiçbir fedakârlıktan kaçmayarak kurtuluş mücadelesine destek vermiştir. Aynı zamanda Hit Müslümanlarının ve Sovyet Rusya'nın bu süreçte açıkça desteği görülmektedir.Yaklaşık 3 yıllık bu süreç Savaş ve siyasi mücadele ile geçmiştir. Mücadele boyunca Türkiye'nin tarafında olan Sovyet Rusya'nın yazılı basını da dönemin gelişmeleri adın adım takip etmiş ve halkına duyurmuştur. Sovyet Rusya basınında Türklerin askeri başarıları, mücadeleleri, Yunan zulümleri ve işgalleri, İtilaf devletlerinin özellikle İngiltere'nim Boğazlar ve Musul üzerindeki emelleri, aynı şekilde Amerika'nın emelleri, bunun yanında Sovyet Rusya-Türkiye ilişkileri ve dönemin askeri-siyasi gelişmelerini yansıtılmıştır. Bu şekilde dönemin Sovyet Rusya basını bize, Milli Mücadele tarihimize yabancı yazılı basın gözüyle bakma fırsatı vermektedir.Anahtar Kelimeler: Yazılı Basın, Sovyet Basını, Sevr, Lozan

Севр аймагындан Лозанга көчүү убагы Түркия үчүн эң маанилүү убакыттардан. Ал убактарда түрк калкы башынан өтө оор жана кайгылүу учурларды өткөрдү. Бул бир улуттун жок болуп кетүүгө каршы, өзүн өзү сактап калуу күрөшү эле.Биринчи Дүйнөлүк Согуштан жеңишке жетишкен Осмон Империясы, тынчтык келишимине кол коюлгандан кийин, союздаш өлкөлөрдүн ар тараптуу кол салууларына дуушар болду. Ички Анадолудан башка империянын бардык жерлерин душман аскерлери басып алган эле. Түрк армиясы чачырап, калк кайгы-муң ичинде калды. Батыштан Түштүк Греция, Туштүктөн Франция, Кара-Деңиз аймагынан Армения кол салышкан.Мустафа Кемал Ататүрк, аны менен бирге башка дагы командирлердин жана элдин колдоосу менен Улуттук Боштондук Күрөш аракеттери башталган жана Улуттук Келишимдин негизинде мекенди Душмандардан куткарууга алгакы кадамдар ташталган. Алгач эле Анадолуда жаңы өкмөт курулган. Тарап кеткен аскерлер жыйналып, бекем армия түзүлгөн. Боштондук Күрөшкө көмөк көрсөткөн калк ар кандай курмандыктардан чегинишкен эмес. Мындай оор учурда советтик Орусия жана мусулман коомдору чоң колдоо көрсөтүшкөн.3 жылга жакын убака созулган бул учурларда согуш жана саясий күрөштөр болуп өттү. Түркиядагы Улуттук Боштондүк Күрөш, түрк аскерлеринин кызуу салгылашуулары жана ийгиликтери, гректердин көрсөткөн кысымдары жана басып алуулары, союздаш өлкөлөрдүн, айрыкча Англиянын жана Американын уюштурган каршы иш аракеттери, Советтик Орусия менен Түркиянын карым катнашы тууралуу Советтик Орусиянын прессасында жазылып, элге маалымат таратылган. Советтик Орусия Улуттук Боштондук Күрөш учурундагы тарыхыбызга чет өлкөлүк прессанын көзү менен кароо мүмкүнчүлүгүн берди.АЧКЫЧ СӨЗДӨР: Басма сөз, Советтик басылмалар, Сервес, Лоза