«кыргызстанда коммерциялык банктарда кредит жана кредиттик риск саясаттарынын бааланышы`

Abstract

Жумуштун максаты, коммерциялык банктарда кредиттик рискти ийгиликтүү түрдө башкарылышы.Банктардын кредитти туура башкаруу концепцияларына,өз структураларына жараша, кредиттик рискти көзөмөлдөө жана жөнгө салуумүмкүндүгү эң ыңгайлуу модель/методду тандоосу аркылуу ишке ашатургандыгын баса белгилөө болуп саналат.Кредит, банк секторунун эң маанилүү функцияларынын бири болгондуктан, кредит риски банктарда башкы риск болуп эсептелет. Коммерциялык банктарда кредит рискинин эффективдүү көзөмөлдөнүшү, түздөн-түз кредиттик башкаруу системасын колдонулушунан көз каранды.Коммерциялык банктар,кредиттик рискти ийгиликтүү башкаруу үчүн,өздөрүнүн түзүлүшүнө жараша эң ыңгайлуу моделди/ыкманы тандоосу зарыл. Колдонулуудагы кредиттик рискти башкаруу моделинин, канчалык даражада ийгиликтүү жыйынтыктарды берээрин аныктоо үчүн, моделдер статистикалык методдор тарабынан тесттен өтүшү зарыл.Коммерциялык банктардын, кредиттик мекемелердин финансылык туруктуулугу, кардарлардын сапаттуу анализденип тандалуусуна жана кредиттик портфелдин эффективдүү башкаруусуна түздөн-түз көз каранды. Мындай чечим алуунун негизги инструменти катары, кардардын финансылык абалынын анализи эсептелет. Бул анализдин негизинде, коммерциялык банктын, кредиттик мекеменин жетекчисине, кардардын милдеттенмелерин аткара алышы же аткарбашы тууралуу маалыматты берип, туура чечим кабыл алышына мүмкүндүк берет.Бул жумушта эң алгач, `Коммерциялык Кыргызстан Банкы`нын кредиттик портфелди башкаруу саясаты, кредиттик рискти көзөмөлдөө методу каралды. Ошондой эле, мисал катарында `Арпа `Акционердик Коомунун финансылык абалы жана кредит төлөө жөндөмдүүлүгү рейтинг таблицасына карата аныкталышы көрсөтүлгөн.Кредиттик рискти өлчөөдө сунуш катары, америкалык илимпоз Томас Саатинин Аналитикалык Иерархия Процесси методунколдонуп, кредит алуучу тараптын кредит төлөө жөндөмдүүлүгүн өлчөө каралды. Бул методдун өзгөчөлүгү катары, изилденүүчү жакка карата алынган категориялардын туура тандалуусуна көңул бурулат. Ошондой эле, методдо эсептөөлөр жыйынтыгына жараша кредит алуучу жактын күчтүү жана алсыз жактары аныкталып, ошого жараша банктын кредит берүү чечими кабыл алынышы каралды.Ачкыч Сөздөр: Кредиттик Риск, Аналитикалык Иерархия Методу,ликвиддүүлук коэффициенти, Келечектеги Чыгашалар жана Жоготуулар үчүн Резерв.

Kredinin klasik bankacılığın temel fonksiyonlarından birisi olması nedeniyle, kredi riski, bankacılıkta ilk tanımlanan risktir. Ticari bankalarda kredi riskinin etkin bir şekilde yönetilebilmesi, bankaların etkin bir kredi yönetimi anlayışını benimsemesine bağlıdır.Kredi riski yönetiminin başarıyla gerçekleştirilebilmesi için, bankaların, kendi yapılarına en uygun modeli/yöntemi seçmesi gerekmektedir. Kullanılan kredi riski yönetimi modellerinin/yöntemlerinin ne derece başarılı sonuçlar verdiğinin değerlendirilebilmesi için, sözkonusu modeller bilimsel yöntemlerle test edilmelidir.Kredi riskinin ölçülmesi ile ilgili yöntemlerde son yirmi yılda çok önemligelişmeler olmustur. Ekonomikdüzendeyaşanandegişimler, krediriskiyönetiminiönemli hale getirmiştir.Krediriskininyönetimininamacı, bankanınkullandırılankredilerdenbeklenengeridönüşün en uygunkoşullardamaksimizeedilmesidir.Bu amaçlabankalar, kredikurumları kullandırdıklarıkredilerinrisklerinitektekdikkatealabileceklerigibikrediportföylerinintamamını da biraradaizlemelerigerekmektedir.Çalıışmada, ilk olarak 'Kırgızistan Ticari Bankası'nın kredi portföyünüyönetim sıyaseti ve kredi riskini denetleme metoduna bakıldı. Örnek olarak, 'Arpa' bira ve alkölsüz içecek üretim fabrikasının mali tabloları kullanılarak, fırmanın kredi aldığı durumda kredi ödeme imkanı, fınansal göstergeleri incelendi.Kredi riskini ölçmek için, etkin kredi ve kredi riski yönetimi ilkelerinin kullanılarak, firmaların kısa vadeli kredi taleplerinin degerlendirilmesine yönelik olarak, amerikalı profesör Thomas Saaty'nin Analitik Hiyerarsi Süreci Yöntemi'yle ilişkilendirilen bir model önerisi yapıldı. Analitik Hiyerarsi Süreci, karar verilecek problemlerin; ana hedefi, kriterleri, alt kriterleri ve bu kriterlerin alternatifleri arasındaki ilişkiyi net bir şekilde ortaya