Kazak Türkçesinde ses ve anlam değişikliğine uğrayan Göktürk yazıtlarına ait

Abstract

Tezimizin konusu olan Köktürk harfli yazıtların üzerinde bilim adamlarıtarafından pek çok okuyuş ve yorumlar yapılmıştır. Bu okuyuş ve yorumlar arasındanTalat Tekin başta olmak üzere Nurdin Useev, Hatice Şirin User'in okuyuş ve yorumlarıesas alınmıştır. Çalışmamızda Köktürk harfli yazıtlardaki kelimelerin KazakTürkçesindeki uğradığı ses ve anlam değişikliği incelenmiştir.Bu çalışmayı tez olarak almamızın amacı Köktürk harfli yazıtlar ile KazakTürkçesi'ndeki ortak kelimeleri ses ve anlam bakımından karşılaştırarak bu konuylailgili yeni bir bilgi ortaya koymaktır. Bundan önceki çalışmalarda ele alınmamışKöktürkçeyle Kazak Türkçesindeki kelimeleri tespit etmektir .Tez çalışmasında temel olarak Köktürk harfli yazıtlarda geçen kelimeler KazakTürkçesi'nde karşılıkları, anlamları ve örnekleri ile beraber sıralandı.Tezimiz giriş bölümüyle başlamıştır. Bu bölümde incelediğimiz Köktürkçe ileKazak Türkçesi hakkında genel bilgiler verilmiştir. Giriş bölümünden sonra esas bölümüçe ayrılır.I. Bölümde Köktürk harfli yazıtları ile Kazak Türkçesini sesbilgisi bakımındankarşılaştırarak, ünlü ve ünsüz varlıkları üzerinde karşılaştırmalı olarak durulmuştur.II. Bölümde kelimelerin anlam ve şekil yönünden gösterdikleri değişmelerdikkatlere sunulmuştur. Kelimelerin yansıttığı leksikolojik gelişmeler artzamanlıyöntemle aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bu bölümde ayrıca anlamları değişen, unutulan,yitirilen sözcükler ele alınmıştır. 4III. Bölümde Köktürk harfli yazıtlarda geçen kelimelerin Kazak Türkçesi'ndekikarşılıklarına, anlamlarına, örneklemelerine kaynaklarıyla beraber yer verilmiştir. Bubölümden sonra sonuç kısmında genel bir değerlendirme ile çalışmamız sona ermiştir.Tezin son kısımında tezi hazırlamak için yararlandığımız kaynak eserlerin vesözlüklerin listeleri sunulmuştur.Anahtar Sözcükler: Yazıtlar, Köktürkçe, Kazak Türkçesi, Ses Değişiklikleri, AnlamDeğişiklikleri, Sözvarlığı

Магистрдик диссертациябыздын темасы болгон байыркы түрк жазмаэстеликтеринин үстүндө окумуштуулар тарабынан изилдөөлөр жүргүзүлүп, булжазма эстеликтерди бир топ окуу иш аракеттери жасалуу менен бирге түрдүүпикирлер айтылган. Мындай иш аракеттердин ичинен Талат Текин баш болгонНурдин Усеев, Хатиже Ширин Усердин эмгектерине таянуу менен бул ишибиздебайыркы түрк жазуусундагы сөздөрдүн казак тилиндеги фонетикалык жанасемантикалык жактан өзгөрүүсү изилденди.Бул эмгегибизди магистрдик иш катары алуунун максаты байыркы түркжазма эстеликтери менен казак тилиндеги орток сөздөрдү фонетикалык жанасемантикалык жактан изилдөө болуп саналат.Аталган эмгекте байыркы түрк жазма эстеликтериндеги колдонулгансөздөрдүн казак тилиндеги эквиваленттери, маанилери менен бирге берилди.Магистрдик диссертациябыз киришүү бөлүмүнөн башталат. Бул бөлүмдөизилдөөгө алынган байыркы түрк жазуусу менен казак тили тууралуу жалпымаалыматтар берилди. Киришүү бөлүмүнөн кийинки негизги бөлүм үчкө бөлүнөт.I. Бөлүмдө байыркы түрк жазуусу менен казак тилин фонетикалык жактансалыштыруу менен үндүү жана үнсүз тыбыштар салыштырмалуу түрдө изилдөөгөалынды. 6II. Бөлүмдө сөздөрдүн семантика жана лексикалык жактан өзгөрүүсүкөрсөтүлдү. Сөздөрдүн лексикологиялык жактан өнүгүшү тарыхый-сыпаттамаметоду аркылуу өзгөчө маанилик жактан өзгөрүүгө учураган, унутулган,колдонуудан чыгып калган сөздөр изилдөөгө алынды.III. Бөлүмдө байыркы түрк жазма эстеликтеринде колдонулган сөздөрдүнказак тилиндеги эквиваленттерине, маанилерине, мисалдарына булактары мененбирге берилди. Бул бөлүмдөн кийин корутунду бөлүмүндө жалпы жыйынтыкменен аягына чыгат.Магистрдик диссертациябыздын акыркы бөлүмүндө бул ишти жазуудаколдонулган адабияттар жана сөздүктөрдүн тизмеси берилди.Ачкыч сөздөр: байыркы түрк жазма эстеликтери, көктүркчө, казак тили,фонетикалык кубулуштар, семантикалык кубулуштар, лексикология