Кыргызстандагы салык системасынын кирешенин бөлүнүшүнө тийгизген таасири: киреше салыгы мисалында

Abstract

Vergi ile ilgili ne gibi sorun olursa olsun her ülkede büyük tartışmalar yaratır. Vergi konusunda her türlü aksaklıklar, olumsuzluklar olabilir. Vergi türü,hacmi, vergi oranı,vergi yükü, vergilerin fonksiyonu, vergi yönetimi gibi konularda her ülke ekonomisi için uygun politikayı seçmek zordur.Çalışmada vergi sisteminin fonksiyonlarına, özellikle vergilerin gelir dağılımı fonksiyonuna önem verilmiştir. Bu fonksiyonun ülkedeki sosyal duruma olan katkısı vurgulanmış ve onu etkileyen şart ve durumlara da dikkat edilmiştir. Bununla beraber yabancı ülkelerde başarıyla uygulanmakta olan vergi sistemleri örnek olarak gösterilmiştir.Ekonomide adil gelir dağılımını sağlamada büyük rolü artan oranlı vergiler oynamaktadır. Kırgızistan'da ne tür vergilerin kullanılması gerektiği konusunda bugüne kadar tartışılmaktadır. Hangi vergiler daha etkilidir: artan oranlı mı ya da sabit oranlı?Analizde adı geçen soruya optimal olan cevap aranmıştır. Teoriden başka son yıl verileri kullanılarak statik analize de yer verilmiştir.Sonuçta artan oranlı vergilendirmenin olumlu ve olumsuz yönleri,adil gelir dağılımında vergi sisteminin sosyal sektör açısından bu fonksiyonun önemine yer verilmiş ve gerekl, öneriler yapılmıştır.Anahtar kelimeler: vergi, vergilendirme,vergi sistemi, artan oranlı vergilendirme,vergi oranı,vergi fonksiyonları.

Салык темасында кандай гана суроо болбосун бул ар дайым, ар өлкөдө көп талкуу жаратаар маселе. Бул сектордо кемчиликтер, жетишсиздиктер, тартыш ойлор болгон, бар жана болуп келе берет. Мыйзамдык ченеми, салыктардын түрлөрү, көлөмү, пайыздары, алардын оордугу, алардын функциялары, аларды администрациялоо, иш жүзүнө ашыруу процесси; булардын баарын шайкеш келтирип кайсы бир өлкө үчүн эң ылайыктуу түрдө болгондой бир система куруу жеңилге турбайт.Магистрдик ишибизде, салык системасынын негизги функциялары, анын ичинде кайра бөлүштүрүү функциясына кеңири маани берилип, ири изилдөөгө алынат. Бул функцияны аткарылышы кандай жагдайда жана эффективдүүлүгүн жогорулатууга кандай шарттар мүмкүндүк берери айтылат.