A tipi kişilik örüntüsünde bilişsel ve duygusal zekânın stresle başa çıkma ve stres belirtileri ile ilişkisi

Abstract

Bireylerin yaşadıkları stres üzerinde, strese neden olan uyarıcıdan ziyade bireylerin bu uyarıcıyı algılama ve değerlendirme biçimlerinin önemli olduğu, benzer durumlarda bazı bireyler stres tepkisi geliştirirken, bazılarının stres yaşamadıkları bilinmektedir. Bireylerin karşılaştıkları durumları değerlendirme biçimleri, geçmiş yaşantılarına dayalı bilgi beceri ve deneyimlerinin yanında, kişilik özellikleri ve bireyleri birbirinden ayıran kişisel özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Bu araştırmada, stres sürecinde önemli yeri olan zihinsel değerlendirmenin kapsamı içerisinde değerlendirilebilecek kavramlar olan bilişsel zekâ ve duygusal zekânın, stresle başa çıkma yöntemleri ve stres belirtileri ile ilişkisi A Tipi kişilik örüntüsü çerçevesinde incelenmiştir.Üniversite öğrencileri ile beş farklı ölçek kullanılarak yapılan anket çalışması sonucunda, stres belirtilerinin; stresle etkisiz başa çıkma yöntemleri, duygusal zekânın genel ruh durumu boyutu, cinsiyet ve A Tipi kişilik örüntüleriyle ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Ancak bireyler A Tipi kişilik yoğunluğuna göre değerlendirildiğinde, A Tipi bireylerde stres belirtilerini yordayan en önemli değişkenin duygusal zekânın alt boyutu olan genel ruh durumu olduğu, B Tipi bireylerin stres belirtilerinde ise stresle etkili ve etkisiz başa çıkma yöntemlerinin yordayıcı gücü olduğu görülmüştür.Ayrıca A Tipi bireylerin duygusal zekâ düzeylerinin B Tiplerinden daha düşük olduğu; stresle başa çıkma yöntemlerini etkili olarak kullanamadıkları ve stres belirtilerinin daha yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir. B Tipi kişilik özelliğine sahip olmanın, belirli oranda yüksek duygusal zekâyı beraberinde getirdiği değerlendirilmiştir.Bireylerin sahip oldukları bilişsel zekâları ile stres belirtileri arasında önemli bir ilişki gözlenmemekle beraber, yüksek düzeyde bilişsel zekâ, stresle etkili başa çıkma yöntemlerinin kullanılması ile ilişkili bulunmuştur. A Tipi kişilik yapısının bu ilişkide herhangi bir rolü gözlenmemiştir. Ancak zihinsel problemlerin daha kısa zamanda çözülmesi, A Tiplerinde stres belirtilerindeki artışla ilişkili iken, B Tiplerinde düşük bilişsel performansla ilişkili bulunmuştur.Stres yönetimi konusunda bireysel veya kurumsal olarak yapılacak planlama ve uygulamalarda, A Tipi kişilik yapısının yaşanılan streste önemli bir rolünün olduğu göz önüne alınmalı; A Tipi kişilik özelliklerini yoğun olarak gösteren bireylerin öncelikle duygusal zekâ yetkinliklerinin artırılmasına önem verilmelidir.

It is well known that, the stress individuals experience is related to the perception of stressors rather than the stressors themselves; while some individuals report being stressed, others do not experience such reactions when exposed to the same stressor. On the other hand, the different ways individuals perceive similar situations, are related to their experiences in the past as well as to their personalities and personal attributes. This study aimed to study the relationships between cognitive and emotional intelligence with the stress symptoms people experience, in the context of Type A personality.The results showed that stress symptoms university students experience are related with ineffective coping, general mood dimension of emotional intelligence, gender and Type A personality. However, when the individuals were divided according to the intensity of their Type A personality scores, as Type A?s and Type B?s, the results showed that for Type A?s, the strongest predictor for the stress symptoms they experience was general mood dimension of emotional intelligence. Whereas, for Type B?s the strongest predictors were effective and ineffective coping styles.The results also revealed that, Type A?s emotional intelligence scores were significantly lower, compared to Type B?s. They also used more ineffective coping, and their stress symptoms were significantly higher. The results indicated that being Type B, also meant that one would be high in emotional intelligence as default.Cognitive intelligence was not found to be related to stress symptoms, but it was significantly related to effective coping. Type A personality was not found to have any role in this relationship. The results also showed that completing the RSPM test in a shorter time was related to higher stress symptoms in Type A?s while the Type B?s seemed not to be effected. On the other hand the RSPM completion time was positively related to cognitive performance in Type B?s while the Type A?s seemed not to be effected.The role of Type A personality should be taken into consideration in institutional or individual stress management activities, including Type A?s extra assistance in developing emotional intelligence.