Acil lojistik yardım operasyonu deprem lojistiği karar destek sistemi: ALYO-DLKDS (olası İstanbul Depremi uygulaması)

Abstract

Doğal afetler toplum hayatında çok önemli dönüm noktalarıdır. Doğal afetlerden özellikle deprem, geniş kapsamlı hasar, yıkım, yaralanma ve ölümlerle sonuçlanmasından dolayı insanlar üzerinde hem fiziksel hem de ruhsal izler bırakmaktadır. Yakın tarihteki depremler doğal afete her zaman hazırlıklı olunmasının ve istenilen yerde etkin bir müdahalenin önemini ortaya çıkarmıştır. Deprem sonrasında etkin bir müdahalenin sağlanabilmesi için deprem öncesinde çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu amaçla çalışmada, deprem sonrasında iaşe (beslenme) ve ibate (barınma) ihtiyaçlarına yönelik olarak tasarlanan lojistik faaliyetler, ?Acil Lojistik Yardım Operasyonları (ALYO)? kapsamında düşünülmüş ve ?Deprem Lojistiğine (DL)? yönelik olarak ALYO-DLKDS önerilmiştir. Deprem sonrasında oluşan risklerin fazla olduğu bilinen bir gerçektir, bununla beraber yardım ve müdahale için karar verme süreleri çok kısadır. Normal zamanda bir ay içinde alınması gereken operasyonel seviyede kararlar acil durumda 24 saatte, bir yıla kadar alınması gereken taktik seviyede kararlar 48 saat içinde, bir yıl ve üstünde alınması gereken stratejik seviyede kararlar 7 gün içerisinde alınma zorunluluğu karar vericiler için hayati derece önemlidir. Tasarlanan ALYO-DLKDS ile deprem öncesinde hazırlık yapılarak, deprem sonrasında lojistik unsurların en uygun yere açılması ve ihtiyaç duyulan malzemenin istenilen zaman ve yerde hazır bulundurulması ve dağıtılması sağlanmaya çalışılmaktadır. ALYO-DLKDS diyalog yönetimi, veri yönetimi ve model yönetimi olmak üzere üç bileşenden oluşmaktadır. Diyalog yönetimi ve veri yönetimi Microsoft EXCEL tabanında düzenlenmiştir. Model yönetiminde, tesis yeri seçiminde p-medyan modeli; aday noktalar arasında uzaklıkların belirlenmesinde Floyd algoritması; kriter ağırlıklandırmalarında AHP yöntemi kullanılmıştır. Tesis yeri seçim modeli LINGO 8.0 optimizasyon paket programı ile çözülmekte ve sonuçlar geliştirilen makrolar vasıtasıyla EXCEL'e yazdırılmaktadır. Olası bir İstanbul depremine yönelik ALYO konseptine uygun olarak bir senaryo hazırlanmıştır. ALYO-DLKDS hazırlanan senaryoda farklı durumlar dâhilinde denenmiştir.Anahtar Kelimeler: Acil Lojistik Yardım Operasyonları, AHP, Deprem Lojistiği, Floyd Algoritması, KDS, Karar Seviyesi, P-Medyan.

Natural disasters are very important turning points in our lifes. The earthquake which is one of the natural disasters affects the humanity physically and psychologically due to wide scale of damage, injuries and deaths. The recent earthquakes have shown the importance of the being prepared for the disasters and an efficient intervention to disasters when needed. In order to provide an efficient intervention after earthquake, some works should be made before the earthquake. The logistics activities aimed at providing food and shelter are thought in scope of ?Emergency-Logistics Relief Operations? and ?Emergency-Logistics Relief Operations Earthquake Logistics Decision Support System (ELRO-ELDSS)? is proposed for the Earthquake Logistics. It is well-known that the risks after earthquakes are very high, however available time for relief intervention operations and decision making is very short. Operational decisions are taken in 24 hours during emergency situations but in a month during normal situations. Tactical decisions are taken in 48 hours during emergency situations but in one year during normal situations. Strategic decisions are taken in seven days during emergency situations but in more than one year during normal situations. These time durations have vital importance for decision makers. The designed ELRO-ELDSS provides readiness before earthquakes, thus helps to locate logistics components in the most suitable places and to distribute the required equipments on time. The ELRO-ELDSS includes three components which are dialog management, data management and model management. Dialog management and data management are developed at Microsoft EXCEL. In model management, p-median model is used for solving location problems; Floyd algorithm is used for determining the distances between the candidate points and AHP technique is used for criteria weights calculations. The location problem is solved with LINGO optimization program and the solutions are written on EXCEL sheets by means of macros. According to ELRO concept, a scenario was prepared for a possible Istanbul Earthquake. The ELRO-ELDSS was tested within different situations in the scenario.KEY WORDS: AHP, Emergency-Logistics Relief Operations, Earthquake Logistics, Decision Support System, Decision Level, Floyd Algorithm, P-median.