Gözetleme ve izleme sistem teknolojilerinin çalışanların stres ve verimlilik algıları üzerindeki etkisi: Teknoloji geliştirme bölgeleri, ARGE çalışanları uygulaması

Abstract

Günümüzde, çalışanlar giderek artan bir şekilde elektronik izleme ve gözetime tabi tutulmaktadır. Çeşitli türde uygulanan gözetleme ve izleme işlemleri, çalışanların bilgisi dâhilinde ya da izni alınmadan uygulanmaktadır. Bu izleme sürecinin çalışanın ürettiği iş üzerinde olumlu ya da olumsuz etkiler oluşturduğu düşünülmektedir. Bu araştırma ile Türkiye'de bulunan Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde ARGE personeli olarak çalışanların, stres ve verimlilik algılarının uygulanan elektronik izleme veya gözetimden hangi yönde etkilendikleri incelenmiştir. Bu tezde yer alan analizler, 119 ARGE çalışanı vasıtasıyla, tezin amacına yönelik toplanan veri seti üzerinden gerçekleştirilmiştir.Dünyada ve Türkiye'de iş yerlerinde çok çeşitli gözetleme ve izleme teknolojileri kullanılmasına rağmen bu araştırmada sadece en yaygın şekilde kullanılan ve teknoloji geliştirme bölgelerinde kullanımı olan teknolojilere yer verilmiştir. Bunlar, geçiş (giriş-çıkış) kontrol, kapalı devre kamera kayıt, telefon ve ses kaydı, e-posta filtreleme, internet erişim kaydı, internet filtreleme ve bilgisayar, veri gözetim teknolojileridir.Araştırmanın birinci bölümünde, gözetleme ve izleme sistem teknolojilerinin ortaya çıkışı, türleri ve kullanımını içeren literatür araştırması yer almaktadır. Bu bölümde iş yerlerinde uygulanan elektronik gözetime dair yürütülmüş araştırma bulguları incelenmiştir. Günlük yaşantıda elektronik gözetime dair popüler dergi ve basında yer alan ilginç bilgilerle literatür desteklenmiştir. İkinci bölümde, elektronik gözetimin stres ve verimlilik algısı üzerindeki etkilerinin yer aldığı literatür araştırması bulunmaktadır. Bu bölümde firma ve kurumların daha çok çıktı üretebilmek amacıyla, verimliliği arttırmak için çalışanların gözetimine verdikleri öneme ve bunun çalışanların stres algıları üzerindeki etkilerini gösteren bazı araştırmalara değinilmiştir. Üçüncü bölümde araştırma yöntemine dair kısa bilgiler bulunmaktadır. Bu bölümde araştırmanın yeniliği ve toplumsal alakası, varsayım ve sınırlılıklar ile yöntem ve araştırma soruları incelenmiştir. Dördüncü bölümde Türkiye'de uygulanan iş yeri elektronik gözetimine ilişkin tanımlayıcı istatistik bilgileri ile bulgular yer almaktadır. Bulgular, firmaların değişik amaçlarla çeşitli türden elektronik izlemeye başvurduklarını desteklemektedir. Bu bölümde değişik çalışan gruplarının stres ve verimlilik algıları arasında farklar analiz edilmiştir. Bu bölümde ayrıca araştırma sorusuna yönelik detaylı ekonometri analizi yer almaktadır.Beşinci bölümde sonuç ve öneriler yer almaktadır. Ayrıca bulgular özetlenmiş ve ileriki araştırmalar için önerilerde bulunulmuştur.

Nowadays employees are increasingly being subject to electronic monitoring or surveillance in diverse work places. Various kinds of surveillance or monitoring processes are conducted with or without the approval of employees. It is considered that monitoring process may have positive or negative effects on the way that employees work.This research analyzes the impact of workplace surveillance and monitoring on the stress and productivity perceptions of R&D employees who work in technology development zones in Turkey. The analyses in this thesis are based on a data set of on 120 R&D employees specifically collected for the purpose of the thesis.Although various surveillance and monitoring technologies are used in work places in the world and Turkey, in this research only monitoring technologies which are commonly used and those which are applied in technology development areas have been considered. These are, pass (enter-exit) control, CCTV, telephone logs/taping, email filtering, internet access, internet filtering and pc/data monitoring technologies. In the first section, literatures regarding the appearance and the use of as well as the types of surveillance and monitoring system technologies have been discussed. This section examines and discusses the findings of the research carried out regarding the role of electronic surveillance in workplaces. The literature has been backed by various interesting information collected from popular magazines and the press regarding the role of electronic surveillance in our daily life. In the second section, literature on effects of electronic surveillance and monitoring on employees' productivity perception is presented. The section particularly focuses on the research regarding why companies and organizations attach so much importance to surveillance of employees for enhancing productivity conditioning on its effects on the stress perception of employees. Third section gives a brief account of the research methodology. In this section, the novelty and societal relevance of the research, assumptions, limitations, methods, and research questions have been discussed. The fourth section provides the descriptive statistics and findings regarding the extent of workplace electronic surveillance in Turkey. The findings support that companies use various forms of electronic monitoring for different aims. The section analyses whether there are differences in perceptions of stress and productivity among different groups of employees. This section also includes detailed econometric analysis on the research question. In fifth section there are conclusion and suggestions. The thesis concludes by summarizing the results and gives suggestions for further research.