Askeri liderlik: Kavramlaştırma ve askeri liderin etkinliğinin ölçümüne ilişkin bir ölçek geliştirme çalışması

Abstract

Liderlik konusunda askeri bağlamda yapılan bilimsel araştırmalara referans alınan kuramsal çerçeve, genellikle askeri bağlam yerine işletme yönetimi gibi komşu alanlardan ödünç alınan ve çoğu zaman gerekli eleştirel süreçlerden geçirilmeyen kuram ve yaklaşımlara dayandırılmaktadır. Askeri idarenin yapısındaki farklılık, askeri liderlerden beklenen liderlik özelliklerini iş dünyası ve politikanın liderlerinden ayırmaktadır. Askeri başarıyı pek çok faktör etkilemekte iken bunların en kritiklerinden bir tanesi askeri liderliğin kalitesidir. Liderin etkinliğinin önem kazandığı bu ortamda lider etkinliğinin seviyesinin belirlenmesi de önem arz etmektedir. Dolayısıyla bu araştırmanın amacı, askeri liderlik olgusunu bilimsel temelde kavramlaştırmak ve askeri kültüre uygun, geçerli ve güvenilir özgün bir askeri liderlik ölçeği geliştirmektir. Genel kabul görmüş ölçek geliştirime modeli çerçevesinde, (1) madde havuzunun oluşturulması, (2) ölçeğin yapılandırılması ve (3) ölçeğin değerlendirilmesi aşamaları ile araştırma tasarımı yapılmıştır. Bu maksatla öncelikle yazın taraması yapılarak kavramsal çerçeve oluşturulmuş, 48 katılımcı ile askeri liderlik özelliklerini belirlemek üzere yarı yapılandırılmış mülakat yapılmış ve madde havuzu oluşturulmuştur. İçerik geçerliliği kapsamında uzman görüşüne sunulan ölçek ile daha sonra yapı geçerliliği kapsamında pilot uygulama (n=444) yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda kavramsal çerçeve ile uyumlu 3 boyutlu yapı oluştuğu görülmüştür. Ölçeğin değerlendirilmesi için esas örneklem (n=840) ile nihai çalışma yapılmıştır. Tekrarlanan açımlayıcı faktör analizinde askeri liderliğe ilişkin 3 boyutlu (asta yönelik ilgi, farkındalık, işe yönelik ilgi) yapı teyit edilmiş, toplam varyansın % 79,9'u açıklanmıştır. Alt ölçeklerin güvenilirlik katsayılarının 0,95 ile 0,98 arasında değer aldığı görülmüştür. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda, askeri liderlik için önerilen birinci düzey modelin en iyi uyum değerlerine sahip olduğu bulunmuştur. Yapı geçerliliği kapsamında ölçeğin dönüştürücü liderlik ölçeği ile benzeşim geçerliliği sağladığı; kişilik ölçeğinin uyumluluk ve öz disiplin boyutları ile kısmen ve zayıf derecede ayrışım geçerliliği sağladığı görülmüştür. Yordama geçerliliği kapsamında, askeri liderlik ölçeğinin liderden duyulan tatminin güçlü, ÖVD ve performansın ise zayıf ancak anlamlı bir yordayıcısı olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar geliştirilen askeri liderlik ölçeğinin güvenilir ve büyük ölçüde geçerli bir ölçme aracı olduğunu göstermiştir.

The conceptual framework, taken as reference for scientific researches about leadership in military, is generally based on theories and concepts taken from neighboring areas like business management instead of military context and those imported theories are often not subjected to critical processes. The difference in military management's structure discriminates the expected leadership characteristics from military leaders those expected from business world and political leaders. While so many factors predicts the military success, one of the most critical factors is the quality of military leadership. In an enviroment that the leader's efficiency comes into prominence, it is important to determine the level of this efficiency. So the aim of this research is to conceptualize the military leadership fact on scientific basis and develop a valid, reliable and distinctive military leadership scale that is suitable for military culture.As a result of exploratory factor analysis, three dimensional constructs were formed which is consistent with theocratical framework. The final scale was evaluated with the final sample (n=840). Three dimensional construct (awareness , subordinate-related interest and work-related interest) was confirmed and %79.9 of total variance was explained. The reliability coefficients (Factors) of subscales were between 0.95 and 0,98. As a result of confirmatory factor analysis, it was seen that first level model, which was recommended for military leadership, had the best good of fitnesses. Within the frame of construct validity, it was seen that the scale provided convergent validity with transformational leadership scale and provided partially and weakly divergent validity with the agrreableness and conscientiousness dimensions of personality scale. Within the frame of predictive validity, military leadership scale predicted satisfaction from the leader significantly and predicted OCB and performance weakly but significantly. The results showed that the developed military leadership scale was a reliable and valid scale.