İş ahlâkı değerlerinin sağlık çalışanlarının iş tutum ve davranışlarına etkisi

Abstract

Ülkemiz için en önemli ve en sağlıklı işlemesi gereken sektörlerden birisi de insan hayatına olan etkisi nedeniyle sağlık sektörüdür. Karmaşık yapısı, yüksek uzmanlaşma düzeyi, verilen hizmetin ertelenememesi ve vazgeçilememesi, çok farklı düzeyde eğitim yelpazesinden çalışanları barındırması bu sektörü diğerlerinden ayıran özelliklerdendir.Sağlık sektöründen alınan hizmetin niteliği itibarıyla hem hizmet alanlar, hem hizmet verenler hem de yöneticiler bağlamında diğer sektörlere göre beklentiler de değişmektedir. Bu da araştırmacıları en başta sağlık çalışanlarının iş tutum ve davranışlarını etkileyen sebepleri araştırmaya teşvik etmiştir.Araştırmada sağlık çalışanlarının iş tutum ve davranışlarından yazından en çok araştırılan iş tatmini, duygusal bağlılık, örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde sağlık çalışanlarının demografik özellikleri ve iş ahlâkı değerlerinin etkilerinin olup olmadığı, varsa etki düzeylerinin ne olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır.İş ahlâkı değerleri yazında genel anlamda nitel olarak ele alınmış ve sübjektif sınıflama ve boyutlandırmalarla değerlendirilmiştir. Bazı araştırmacılar dini bakış açısıyla, bazıları tarih bakış açısıyla ve bazıları da bunların kültüre olan etkisini değerlendiren bakış açısıyla ele almış ancak iş ahlâkı bağlamında aynı dili konuşarak bilimsel bir beyin fırtınasına dönüştürmek mümkün olmamıştır.İş ahlâkı değerlerini yukarda belirtilen sebeplerden dolayı görgül olarak test etmek için temelleri Alman düşünür Max Weber tarafından atılan ve batı yazınında üzerinde yıllardır araştırmaların yapıldığı Protestan iş ahlâkı değerlerinin iş tutum ve davranışları üzerindeki etkileri araştırmada tespit edilmeye çalışılmıştır. Ölçek Türkçe'ye çeviri-geri çeviri yöntemiyle uyarlanmış ve pilot uygulama ile yapı geçerliliği ve güvenilirliği test edilmiştir.Ankara, İstanbul ve İzmir'de görev yapan 226 kamu ve özel sektör sağlık çalışanından toplanan veri ile sağlık çalışanlarının iş tatmini, duygusal bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde demografik değişkenler ve Protestan iş ahlâkı değerlerinin etkileri araştırılmıştır. Toplanan veriler için geçerlilik ve güvenilirlik analizi yapılmış, T testi, ANOVA testi, regresyon analizi yapılmıştır. Analizlerde sağlık çalışanlarının iş tutum ve davranışları üzerinde anlamlı etkisi olmayan demografik değişkenler regresyon analizinde dahil edilmemiş, anlamlı fark yaratanların etkilerini kontrol altına alınmak maksadıyla hiyerarşik regresyonda modele ilk önce sokulmuştur. Analizler sonucunda Protestan iş ahlâkının alt boyutları olan `çok çalışma`, `boşa zaman harcamama`, `bağımsızlık` ve `hazdan kaçınmanın` iş tutum ve davranışlarından iş tatmini ve duygusal bağlılığı örgütsel vatandaşlık davranışına (ÖVD) göre daha güçlü bir şekilde anlamlı ve olumlu yordadığı, ÖVD sergilemelerini anlamlı ve olumlu olmakla beraber nispeten daha az yordadığı tespit edilmiştir.

One of the most important sectors in our country regarding the effects on human life is health sector. Factors discriminating the health sector from others are the complex structure, high level of specialization, impossibility of the delay of the services given, including the workers of a variety of levels of education. Also expectations from health sector differ from those expected from other sectors, in means of people providing the service, people the service is given and managers of the sector. This encouraged scientists to study mostly on the factors effecting the work attitudes and behaviors of health workers.The present study examines the effects of the health workers' demographic characteristics and Protestant work ethic values (PWE) on their work attitudes and behaviors namely the most studied ones in the literature; job satisfaction, affective commitment and organizational citizenship behavior (OCB). Work ethic values are examined in the literature mostly with a qualitative point of view and has been a matter for subjective classifications and dimensions, some regarding the religious point of view, some historical and some cultural point of view. But most of these efforts failed to create brainstorming effect with empirical findings. Because of the reasons mentioned above, this study examined the effects of the PWE – the conceptual framework which has been settled by the famous German scholar Max Weber and that has been a matter of scientific discussions for about a hundred years- and workers' demographics characteristics on their job satisfaction, affective commitment and OCB. PWE scale was adapted into Turkish with translate and re-translate method and its' reliability and construct validity has been tested with a pilot scheme.The effects of the demographic characteristics and PWE values of health workers on their job satisfaction, affective commitment and OCB has been examined with the data collected from 226 health workers working in Ankara, İstanbul and İzmir in public and private sector. Collected data was analyzed for validity, reliability and independent T-test, ANOVA and regression test were executed.The demographic characteristics that were found to have no effect on the dependent variables were left out in the regression analysis and the ones that were found to have effect has been put into hierarchical regression in the first step to control their effects. Results of the analyses showed that most of the four dimensions of PWE has significant and positive effects on both the job satisfaction and affective commitment where the effect on OCB is only significant and positive for `hard working` dimension but not the other dimensions.