Türkiye'deki işletmelerin yenilikçilik yeteneklerini etkileyen faktörlerin analizi

Abstract

Stratejik yönetim literatürü, işletmelerin zorlu pazar koşulları içerisinde rekabet avantajı geliştirmelerine yönelik çok çeşitli stratejilere odaklanmaktadır. Günümüzde ise, modern işletmelerin stratejilerinde rol oynayan en önemli hususlardan biri yenilikçiliktir. Diğer yandan, başta Ar-Ge faaliyetleri olmak üzere yenilik çalışmalarına tahsis edilen kaynaklar işletmelerin yeniliği temel bir yetkinlik olarak görüp görmediklerine dair çok önemli ipuçları içerir. Bir işletmenin, iş kolundaki diğer rakiplerine nispeten yüksek Ar-Ge yoğunluğuna sahip olması, yeniliğin şirket için stratejik önemini de gösterir. Ar-Ge'ye yüksek oranlarda yatırım yapan şirketlerin genellikle rakipleri ile yenilikçilik üzerinden rekabet etmeye çalıştıkları kabul edilir.Diğer yandan işletmelerin başta Ar-Ge olmak üzere yenilik faaliyetlerine ayırdıkları kaynakların firmaların yenilikçilik yeteneklerine katkı sağladığı düşünülebilir. Ancak, işletmelerin yenilikçilik faaliyetlerine ayırdıkları kaynakların, yeniliğin ortaya çıkarılmasında tek değişken olmadığı da iş hayatı içerisindeki çeşitli örnekleri incelediğimizde açıkça görülmektedir. Örneğin, Türkiye İstatistik Kurumunun 2002 yılından bu yana gerçekleştirmekte olduğu Yenilik Anketlerinin özet sonuçları incelendiğinde, işletme büyüklüğünün de yenilik harcamaları kadar etkili bir değişken olabileceği ortaya çıkmaktadır.Bu tez çalışması kapsamında, işletmelerin yenilik harcamaları ve bu harcamaların bileşenleri ile birlikte çalışan sayısı ve ciro gibi işletme büyüklüğüne yönelik değişkenler ve aynı zamanda işletmenin uluslararası pazara entegrasyon düzeyini göstermesi bakımından işletme sermayesindeki yabancı ortakların payı da bir değişken olarak ele alınarak incelenmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından gerçekleştirilen Topluluk Yenilik Anketinde yer alan sektörlerin tamamında, bu değişkenlerin, işletmelerin yenilikçiliklerine etkisini ortaya çıkarmak üzere bir dizi probit analizi gerçekleştirilmiştir. Bu analizleri müteakip, daha kapsamlı bir dizi analize, Bilgisayar ve İlgili Faaliyetler, Araştırma ve Geliştirme Hizmetleri ve Ana Metal Sanayisi Sektörlerindeki yenilik dinamiklerini incelemek üzere başvurulmuştur.Bu incelemelerin sonucunda, açıklayıcı değişkenlerin etkilerinin ve incelenen sektörlerin kapsamlı bir karşılaştırması yapılmıştır. Gerçekleştirilen kapsamlı analizler ve sektör karşılaştırmaları, sektörden ve Ar-Ge harcamasının bileşiminden bağımsız olarak öne sürülen `Ar-Ge harcamaları yenilikçiliği artırır` yaygın kanaatinin geçerli olmadığını ortaya koymuştur. Dahası, yenilik harcamasının kimi bileşenlerinin kimi sektörlerde yenilikçiliğe olumsuz etkisi dahi olabileceği görülmüştür. Bu nedenle, bu çalışmanın en önemli sonuçlarından biri, yöneticilerin yenilik harcamalarının hangi bileşenlerine öncelik verecekleri konusunda, ilgili sektörün yenilik dinamiklerinin ayrıntılı analizlerini göz önünde bulundurarak karar vermeleri gerektiğinin ortaya konmasıdır. Ayrıca, işletmelerin maddi olmayan varlıklarının geliştirilmesine yönelik yenilik harcaması bileşenlerinin diğer yenilik harcamalarından daha etkili olduğu, geniş bir veri setine dayalı olarak gerçekleştirilen bu tez çalışmasında somut bulgularla ortaya konmuşturAnahtar Kelimeler : Yenilik, İnovasyon, Yenilik Anketi, Nitel Regresyon

Strategic Management Literature focuses on various strategies which aim to create competitive advantages for the firms in demanding market conditions. Today, one of the most important aspect which plays role in modern firms' strategies is Innovation. On the other hand, resources, especially those for R&D activities, allocated to innovation reveals important clues if the firms consider innovation as a basic capability. For a firm, having a higher R&D density when compared to others in the same sector, indicates the strategic importance of innovation. Therefore, the firms investing in R&D extensively are accepted to be competing with their rivals by means of their innovation strategies.On the other hand, it is conceivable that resources allocated to innovation activities and especially to R&D contribute to firm's innovation capability. However, it is obvious that innovation expenditure is not the only parameter for innovativeness when the real life evidences from the business world are investigated. For instance, even the summary results of innovation surveys conducted by Turkish Statistical Institute are investigated, it can be realized that firm size might be as effective as innovation expenditures.In this study, R&D expenditures and its constituents as well as firm size parameters such as number of employees and revenues and percentage of foreign capital as a sign of integration to international markets have been selected as explanatory variables to explain firms' innovativeness. A set of probit analysis have been conducted to reveal the effect of these explanatory variables to firms' innovativeness for the aggregate of sectors surveyed in Community Innovation Surveys of Turkish Statistical Institute. Following these analysis, a more comprehensive set of analysis have been conducted to investigate the innovation dynamics of Computer and Related Activities, Research and Development, and Manufacture of Basic Metals Sectors.As a result of these investigations, an extensive comparison of the effects of explanatory variables and investigated sectors has been set forth. Comprehensive analysis and sectoral comparisons have shown that widespread conviction `R&D expenditures increase innovativeness` regardless of composition of R&D expenditure and sector of question is not valid. Moreover, in certain sectors, certain constituents of R&D expenditure might even have a negative impact. For this reason, one of the most important outcomes of this thesis is that managers must decide what innovation expenditure to give priority considering the analysis of the sector's innovation dynamics. Furthermore, the fact that constituents of R&D expenditure giving rise to intangible assets are much more influential has been demonstrated by this thesis which enjoyed a large data set.Keywords : Innovation, Innovation Survey, Qualitative Regression