Pilotların işten ayrılma niyetinde örgütsel bağlılık ve alternatif iş imkânlarının rolü

Abstract

Nitelikli işgücünün herhangi bir sebeple işten ayrılması çalıştığı kurum açısından maddi kayıp anlamına geldiği gibi, bilgi birikiminin de kaybolması demektir. Bu nedenle özel sektör ve kamu sektöründeki yöneticiler nitelikli çalışanlar açısından gerçekleşen işgücü devrini azaltma gayreti içerisindedir.Çalışanların işlerine olan bağlılıklarının zayıflaması sebebiyle işlerinden ayrılma düşüncesine girmeleri olarak ifade edilen işten ayrılma niyeti işten ayrılma davranışını açıklayan en önemli değişken olarak gösterilmektedir. Yazında, işgücü devri ve işten ayrılma niyetine ilişkin çalışmaların büyük bir çoğunluğunun sivil sektör üzerinde yoğunlaştığı; buna karşın askeri bağlamı hedef alan çalışmaların kısıtlı olduğu görülmektedir. Bu çalışmanın yapıldığı tarih itibarıyla uçak ve helikopter pilotlarının işten ayrılma niyetlerini görgül bir araştırma deseni içerisinde inceleyen bir araştırmaya rastlanılmamış olması araştırmanın sorunsallarından birisini oluşturmaktadır.Bu çalışmanın temel amacı; sosyal mübadele kuramından hareket ederek, Türkiye'de askerî pilotların işten ayrılma niyeti üzerinde etkili olan faktörleri ortaya koymak ve örgütsel bağlılık ile alternatif iş imkânlarının işten ayrılma niyetinin oluşmasındaki rolünü tespit etmektir.Pilotların işten ayrılma niyetini etkileyen faktörlerin belirlenmesinde; demografik özellikler, örgütsel adalet, kişi örgüt uyumu ve iş tatmini bağımsız değişkenler, örgütsel bağlılık aracı değişken ve algılanan alternatif iş imkânları düzenleyici değişken olarak ele alınmıştır. Değişkenlere ilişkin oluşturulan hipotezler kara havacılık sınıfı pilotlar üzerinde test edilmiştir. Veriler, farklı çalışma yerlerinde görev yapan toplam 410 kişilik bir örneklemden toplanmıştır. Yapılan analizlerde kontrol değişkeni olarak uçuş yılı, uçuş yapılan hava aracı ve meslek içi eğitimler kullanılmıştır. Toplanan veriler için geçerlilik ve güvenilirlik analizi yapılmış, ANOVA testi, regresyon analizi yapılmış, örgütsel bağlılığın aracılık rolü ve algılanan alternatif iş imkânlarının düzenleyicilik rolü test edilmiştir.Analizler sonucunda örgütsel bağlılığın duygusal bağlılık ve devam bağlılığı olmak üzere iki boyutlu oluştuğu tespit edilmiştir. İşten ayrılma niyeti üzerinde en çok etkili olan değişkenlerin sırasıyla duygusal bağlılık, iş tatmini, algılanan alternatif iş imkânları ve devam bağlılığı olduğu bulunmuştur. Alternatif iş imkânlarının, duygusal bağlılık ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide düzenleyicilik rolünün olmadığı, devam bağlılığı ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide düzenleyicilik etkisinin olduğu görülmüştür. Devam bağlılığı düşük olan pilotların işten ayrılma niyetlerinin alternatif iş imkânlarının yüksek algılandığı durumda daha fazla olduğu, duygusal olarak kuruma bağlı olanların yüksek ve düşük alternatif iş imkânlarının her ikisinde de daha düşük işten ayrılma niyeti taşıdıkları görülmüştür.Sivil kurumlarda çalışanlar için ülke yazınında çalışılmış örgütsel adalet, kişi örgüt uyumu, iş tatmini, örgütsel bağlılık ve algılanan alternatif iş imkânları değişkenleri askerî pilotların işten ayrılma niyetini araştıran bu çalışmada test edilmiştir. Değişkenlerin tamamı kullanılarak askerî bağlamda oluşturulan modelde incelenmiş ve yazına katkı sağlanmıştır. Ayrıca, algılanan alternatif iş imkânları ölçeği Türkçeye uyarlanmış, keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizleriyle kullanılabilirliği teyit edilmiştir.

The turnover of the qualified workforce for any reason means both financial and knowledge losses for the organizations. Therefore, the managers in the private and public sector strive to reduce labor turnover occurred in terms of qualified employees.Intention to quit is expressed as thinking about leaving work due to the lower commitment of the employees and it is indicated as the most significant variable which explains the turnover. In literature, majority of studies on labor turnover and intention to quit are focused on the civil sector while empirical research related to the military context is limited. As of the date of the present study is designing, we did not find any study that examines turnover intention of fixed wing and rotary wing pilots using empirical research design which constitutes one of the problems of the current research.The aim of this study is to investigate the factors that affect the turnover intention of the military pilots in Turkey and to determine the roles of organizational commitment and alternative job opportunities on the intention to quit based on the social exchange theory.Searching for the factors that affect the turnover intention of the pilots; demographic factors, organizational justice, person organization fit and job satisfaction were used as independent variable, organizational commitment was used as mediator variable and perceived alternative job opportunities was used as moderator variable in the present study. The hypotheses related to the variables were tested on the army aviation pilots. Data were collected from 410 pilots who work in different work locations. In the analysis, time in service as pilot, aircraft type used for flight, and in-service trainings were used as control variables. The validity and reliability analyses of the scales were conducted. We utilized, ANOVA test, t test, Pearson correlation and regression analyses to test the research hypotheses. Also, moderating role of the perceived alternative job opportunities and mediating role of organizational commitment were tested.The study results indicated that the organizational commitment scale has two-dimensional construct, which is affective and continuance commitment. It was observed that the most effective variables on the intention to quit is affective commitment, job satisfaction, perceived alternative job opportunities and continuance commitment, respectively. Furthermore, it was found that alternative job opportunities don't have the moderating role on the relationship between affective commitment and intention to quit, while it has such a role on the relationship between continuance commitment and turnover intention. Specifically, intention to quit is high if they have low continuance commitment during the high perceived alternative job opportunities. Pilots who committed affectively have low level intention to quit whether alternative job opportunities are low or high. The variables used for civil sector employees that are organizational justice, person organization fit, job satisfaction, organizational commitment and alternative job opportunities were tested for military pilots' intention to quit. In military context, all variables were used in research model and analyzed for contribution to the related literature. Perceived alternative job opportunities scale was adapted to Turkish, and its validity was confirmed with exploratory and confirmatory factor analysis.