Kadının çalışma hayatına katılımına ilişkin CEDAW hükümleri ve bunların uygulanması çerçevesinde kadının güçlendirilmesi prensipleri

Abstract

İşbu çalışma, Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi ('CEDAW') tahtında taraf devletlerin, kadının çalışma hayatına katılımı özelinde sahip oldukları yükümlülükler ile, iş hayatındaki özel hukuk kişilerinin de gönüllülük esasına dayanarak katılımda bulunabileceği, Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen Kadının Güçlendirilmesi Prensipleri'nin ('Prensipler') doğurduğu özel sorumluluklar arasındaki ilişkiyi kurmaktadır. İnsan hakları hukuku prensipleri ışığında, hakları koruma ve gerçekleştirme yükümlülüğü bulunan devletlerin, üçüncü kişilerce gerçekleştirilebilecek olan hak ihlallerine ilişkin olarak, bunları engellemek, soruşturmak ve adil şekilde cezalandırmak için özen yükümlülüğü çerçevesi dahilinde gereken tüm önlemleri alması gerekmektedir. Bununla birlikte neo-liberal akımın etkisini devam ettirdiği dünya düzeninde öne çıkan devlet dışı aktörlerin en önemlilerinden olan şirketler, insan hakları hukukunda da önemli bir rol edinmiş durumdadırlar. Bu bağlamda istihdam alanı, ihlale en açık olan alanlardan biri haline gelmektedir. Ancak bahse konu devlet dışı aktörlerin de ellerinde bulundurdukları gücün hak savunuculuğu ve koruyuculuğuna yönelik olarak kullanıldığı bir düzen, hakların daha kuvvetli ve daha etkili korunduğu bir çerçeve ile karşımıza çıkmaktadır. Nitekim Birleşmiş Milletler de son yıllarda şirketlerin insan haklarına saygı duyma sorumluluğuna ilişkin çalışmalar yürütmekte, uluslararası insan hakları hukukunun dikey ilişkisine ilaveten, yatay ilişkiyi de sistem içerisine sokmaktadır.Bu bağlamda ve özellikle de kadının ekonomik hayata katılması meselesine ilişkin olarak, mevcut belge ve sistemler içerisinde esas yükümlülük taşıyıcı olan devletler ile, uluslararası hukuk zemininde nispeten yeni oyuncular olan devlet dışı aktörlerin sorumluluk ve yükümlülüklerinin kapsam ve unsurları belirlenmeli, özellikle devlet dışı aktörlerin sorumluluk çerçevesinin güçlendirilmesine yönelik yöntem ve uygulamalar geliştirilmelidir. İşbu çalışmanın amacı, bu yükümlülüklerin hukuki tespitini yaparak bunların kapsam ve unsurlarını belirlemek, aralarındaki sistemsel ilişkiyi çizerek okuyucuyu devlet dışı aktörlerin kadının ekonomik hayatına katılımına ilişkin sorumluluklarına dair bilgilendirmektir.

This study establishes the link between the liabilities of the state parties of the Convention on Elimination of All Kinds of Discrimination Against Women ('CEDAW') as to the participation of women to business life; and the responsibilities of the private legal persons in business life under the Women's Empowerment Principles ('Principles'), developed by the United Nations. In the light of the principles of the human rights law, the states, having the obligation to protect and realize human rights, should take all appropriate measures as to preventing, investigating or punishing violations by third parties, within the limits of the due diligence standard. Further, multinational companies, being one of the most important non-state actors which become prominent in the neo-liberal world, have taken over a vital role in human rights law. Therefore, the area of employment has become one of the areas which are most open to human rights abuse. However, a system where the power held by those non-state actors being used for protection or advocacy for rights would offer a framework where the rights are more efficiently and strongly protected. Indeed, the United Nations has been carrying on studies on responsibility of the companies to respect human rights, and integrating the horizontal effect in addition to the vertical effect of the international human rights law.In this respect and especially for the purposes of the participation of women in economic life, the scope and aspects of the obligations and responsibilities of the states, being the main duty-bearer in current systems and main legal documents, and non-state actors, being the new players in the international law platform, needs to be specified; methods and practices as to strengthening the responsibilities of the non-state actors need to be developed. The purpose of this study is to specify the scope and aspects of those obligations; to draw the systematic link between those and the responsibilities of the non-state actors; and to inform the reader on those responsibilities as to participation of women in economic life.