Üçüncü nesil kriz modelleri çerçevesinde ihracatın rolü: Nakatani (2017) Modeli

Abstract

Finansal kriz modelleri dışsal kırılganlık faktörlerini bir ülke ekonomisinde en önemli kriz nedeni olarak görmekte ve birinci, ikinci ve üçüncü nesil olmak üzere üç farklı kriz modeli ile açıklamaktadır. Birinci ve ikinci nesil kriz modelleri bütçe açığına dayalı olarak bir ekonomide kriz etkisi yaratılabileceğini ifade ederken, üçüncü nesil kriz modelleri özel sektörün yurt dışından yabancı para cinsinden borçlarının krize neden olabileceğini vurgulamaktadır. Nakatani (2017) ise üçüncü nesil kriz modellerine ihracat değişkenini ekleyerek ihracatın olası dengesizliği giderebileceğini göstermiştir. Bu çalışmanın amacı üçüncü nesil kriz modelleri çerçevesinde ihracatın rolünü Nakatani (2017) modeli temelinde Türkiye ekonomisi için incelemektir. Çalışmada kullanılan veri seti üçer aylık olup 2003 - 2019 dönemini kapsamaktadır. Nakatani (2017) modeli çerçevesinde çözümlenen araştırma modeli bulguları ışığında söz konusu dönem boyunca Türkiye ekonomisinde kur atakları sırasında ihracatın döviz kuru üzerinde anlamlı bir etkisi görülürken modelde yer alan risk prim şokları, faiz oranları, TL aşırı değerlenmesi, milli gelirdeki sapmalar ve ulusal rezervler değişkenlerinin de döviz kuru üzerindeki etkisinin istatistiksel olarak anlamlı ve teorik beklentiler ile uyumlu oldukları görülmüştür.

Financial crisis models see the external fragility factors as the most important cause of crisis in a country's economy. Financial crisis models explain the crisis with three different crisis models: first, second and third generation. According to the first and second generation crisis models, the cause of the crisis is the budget deficit. According to the third generation crisis models, foreign currency debt of the private sector causes the crisis. Nakatani (2017) added the export variable to the third generation crisis models and showed that exports can eliminate the possible imbalance. The aim of this study is to examine the role of exports based on Nakatani third generation crisis models. The data set used in the study covers the quarterly 2003-2019 period. According to the findings of the study, in the Nakatani (2017) model, exports have a significant effect on the exchange rate for Turkish economy. In addition, the effects of risk premium shocks, interest rates, TL overvaluation, deviations in national income and national reserves in the model on exchange rate were found to be statistically significant and consistent with theoretical expectations.