Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenlerinin vatandaşlık eğilimleri ve sınıf içi uygulamalara ilişkin görüşleri

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı, sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenlerinin vatandaşlık eğilimleri ile sınıf içi uygulamalarına ilişkin görüşlerini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda; öğretmenlerin vatandaşlık eğilimleri, vatandaşlık eğilimlerinin cinsiyet, branş ve kıdem durumuna göre değişip değişmediği, `ideal vatandaşlık` kavramını nasıl yorumladıkları ve vatandaşlık öğretimi ile ilgili sınıf içi uygulamaları araştırılmıştır. Karma yönteme göre desenlenen bu çalışmada; araştırmanın nicel boyutu için ilişkisel tarama modeli, nitel boyutu için ise durum çalışması yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri 2018-2019 öğretim yılında toplanmıştır. Nicel verilerin toplandığı çalışma grubunu 266'sı erkek ve 248'i kadın olmak üzere toplam 514 öğretmen, nitel verilerin toplandığı çalışma grubunu 8 ilkokul ve 16 ortaokulda çalışan 48 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmenlerin vatandaşlık eğilimlerini belirlemek için 'Vatandaşlık Eğilimleri Ölçeği' kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutuna ilişkin verilerin toplanmasında sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenlerinin vatandaşlık kavramına yönelik görüşlerini belirlemek ve derslerinde vatandaşlık konusuna değinip değinmediklerini tespit etmek amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmada, verilerin analiz edilmesinde bilgisayar programları kullanılmıştır. Araştırma bulgularından elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:Öğretmenlerin vatandaşlık eğilimlerinin yüksek düzeyde olduğu ortaya konulmuştur.Erkek öğretmenlerin vatandaşlık eğilim düzeyleri; aktif katılım ve küresel konular boyutlarının puan ortalamaları, kadın öğretmenlerin puan ortalamalarından anlamlı bir şekilde yüksektir. Buna karşın kadın öğretmenlerin demokrasi: saygı ve eşitlik alt boyutuna ilişkin puan ortalamalarının erkek öğretmenlerin puan ortalamalarından anlamlı bir şekilde yüksektir.Sosyal bilgiler öğretmenlerinin toplum ve birey ve küresel konular boyutlarının puan ortalamaları sınıf öğretmenlerinin puan ortalamalarından anlamlı bir şekilde yüksektir. Aynı şekilde sosyal bilgiler öğretmenlerinin toplam puan ortalamaları da sınıf öğretmenlerinin puan ortalamalarından anlamlı bir şekilde yüksektir.Öğretmenlerin kıdem değişkenine göre vatandaşlık eğilimlerinin; toplum ve birey, demokrasi: saygı ve eşitlik ve küresel konular alt boyutlarında en yüksek puan ortalamalarının 6-10 yıl tecrübeye sahip öğretmenlere ait olduğu görülmektedir. Aktif katılım alt boyutunda en yüksek puan ortalamalarının 16-20 yıl tecrübeye sahip öğretmenlere ait olduğu görülmektedir. Çevreye duyarlılık, üretim-tüketim-ekonomi ve toplam puanda ise en yüksek puan ortalamasının 21 yıl ve üzeri tecrübeye sahip öğretmenlere ait olduğu görülmektedir. Aktif katılım alt boyutunda en düşük puan ortalamasının 1-5 yıl tecrübeye sahip öğretmenlere ait olduğu görülmektedir. Toplum ve birey demokrasi: saygı ve eşitlik, üretim-tüketim-ekonomi alt boyutlarında en düşük puan ortalamalarının 16-20 yıl tecrübeye sahip öğretmenlere ait olduğu görülmektedir. Çevreye duyarlılık, küresel konular alt boyutlarında ve toplam puanda en düşük puan 11-15 yıl tecrübeye sahip, öğretmenlere ait olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Öğretmenlerin, ideal vatandaşlığı büyük ölçüde alanyazına uygun olarak tanımladıkları görülmüştür. Buna göre öğretmenlerin ideal vatandaşlık ile ilgili en çok değindikleri konunun `hak ve sorumluluklarını bilen` ve `kanunlara itaat eden` şeklinde olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin ideal bir vatandaşın sahip olması gereken nitelikleri tanımlarken, `sorumluluk sahibi` ve `vatanperverlik` temaları üzerine sıklıkla durdukları sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin vatandaşlık konusunu anlatırken, `yaparak-yaşayarak öğrenme` ilkesini ve `düz anlatım` yöntemini benimsedikleri sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin vatandaş yetiştirilirken karşılaştıkları sorunlar arasında en fazla görülen, `görsel medya` ve `müfredat yetersizliği` olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Vatandaş yetiştirmeye yönelik öğretmenlerin değindiği önerilerin, `ailenin eğitilmesi`, `ahlaklı nesil yetiştirme` ve `müfredatın iyileştirmesi` olduğu tespit edilmiştir.

The general purpose of this study is to examine Social Sciences and Elementary School teachers' tendencies of citizenship and their views on in-class practices in a multi dimensional manner. In line with this purpose; teachers' tendencies of citizenship, how they interpret the concept of `ideal citizenship`, classroom practices related to teaching ideal citizenship and whether their tendencies of citizenship vary according to gender, branch and seniority were investigated. In this study, which was designed according to the mixed method, the relational survey model was used for the quantitative dimension of the research and the case study method was used for the qualitative dimension. The data of the study were collected in the 2018-2019 academic year. The study group in which quantitative data were collected consisted of 514 teachers, 266 of whom were male and 248 female, and the study group in which qualitative data were collected consisted of 48 teachers working in 8 different primary schools and 16 secondary schools. In the study, the 'Citizenship Dispositions Scale' was used to determine the level of teachers' tendencies of citizenship. In the collection of data related to the qualitative dimension of the study, a semi-structured interview form developed by the researcher was used to determine the views of social sciences and elementary school teachers on the concept of ideal citizenship and to determine whether they address the issue of ideal citizenship in their lessons. In the study, computer programs were used to analyze the data. The results obtained from the research findings can be summarized as follows:Teachers' tendencies of citizenship were found to be at a high level.The mean scores of male teachers' citizenship tendency levels and their active participation and global issues dimensions are significantly higher than the mean scores of female teachers. On the other hand, the mean scores of female teachers in the Democracy: Respect and Equality sub-dimension is significantly higher than the mean scores of male teachers.The mean scores of Social Sciences teachers on the dimensions of society and individual and global issues are significantly higher than the mean scores of elementary school teachers. Similarly, the total mean scores of Social Sciences teachers are significantly higher than the mean scores of elementary school teachers.According to the seniority variable, it is seen that the highest mean scores in society and individual, democracy: respect and equality and global issues sub-dimensions are of teachers with 6-10 years of experience. In the active participation sub-dimension, the highest mean scores belong to teachers with 16-20 years of experience. In the sub-dimensions of environmental sensitivity, production-consumption-economy and total score, the highest mean scores belong to teachers with 21 years of experience and above. In the active participation sub-dimension, the lowest mean score belongs to teachers with 1-5 years of experience. In the sub-dimensions of community and individual democracy: respect and equality, production-consumption-economy, the lowest mean scores belong to teachers with 16-20 years of experience. In the sub-dimensions of environmental sensitivity, global issues and total score, the lowest score belongs to teachers with 11-15 years of experience.It is seen that teachers defined ideal citizenship in accordance with the literature to a great extent. Accordingly, it is seen that the most frequently mentioned themes related to ideal citizenship are `knowing their rights and responsibilities` and `obeying the law.` While defining the qualities that an ideal citizen should have, it has been concluded that teachers frequently emphasized the themes of `responsible` and `patriotism`. In addition, teachers utilized `learning by doing and experiencing` and `lecturing` methods while explaining the subject of citizenship. The most common problems encountered by teachers while raising citizens were `visual media` and `insufficient curriculum`. The suggestions mentioned by the teachers for raising citizens are `educating the family`, `raising a moral generation` and `improving the curriculum`.