Türkiye'de yayımlanan çocuk dergilerindeki söz varlığının belirlenmesi: Doğan Kardeş Dergisi örneği

Abstract

Türkçe eğitiminin amacı, öğrencilerin temel dil becerileriyle birlikte üst düzey düşünme becerilerinin geliştirilmesidir. Bu becerilerin gelişmesi de öğrencilerin söz varlığının zenginliğiyle yakından ilgilidir. Ülkemizde çocuklar için hazırlanan kaynaklardaki söz varlığı unsurlarının seçiminde belirli bir ölçüt bulunmamaktadır. Bu nedenle, çocukların yaş ve seviyelerine uygun söz varlığı listelerinin oluşturulması, çocuklara yönelik hazırlanacak olan kaynaklarda da bu listelerin esas alınması gerekmektedir. Öğrencilerin söz varlığının zenginleşmesinde önemli yeri olan kaynaklardan biri de çocuk dergileridir. Dergiler çocukların eğlenerek öğrenmelerini sağlayan ve onların pek çok alanda gelişmesine imkân veren yardımcı materyallerdir. Türk çocuk edebiyatı ve çocuk dergiciliği açısından önemli bir yere sahip olan Doğan Kardeş dergisi, Türkiye'de uzun yıllar yayımlanarak birkaç kuşağın eğitim, kültür ve sanat hayatına katkıda bulunmuştur. Araştırmanın amacı, Doğan Kardeş dergisindeki söz varlığı unsurlarını (temel kelime, özel isim, atasözü, deyim, ikileme) tespit etmek ve bunların sıklık dizinini oluşturmaktır. Araştırmada Doğan Kardeş dergisinin çocuk dergisi kimliğini koruduğu 1945-1978 yılları arasında yayımlanan sayıları incelenmiştir. Doküman incelemesi yönteminin kullanıldığı araştırmada veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Çalışmanın ilk aşamasında, dergi türünde olan kaynağın sayılarına ulaşılarak bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Kelime listelerinin oluşturulmasında ve analiz edilmesinde ise `.txt` uzantılı metinlerde yer alan kelimeleri sıklıklarına göre dizen ve kelime sıklık istatistiği yapan Cibakaya programı kullanılmıştır. Cibakaya programı kullanılmadan önce programın ve çalışma kapsamının gerektirdiği şekilde çekim eklerinin silinmesi, noktalama işaretlerinin kaldırılması gibi çok sayıda düzenleme yapılmıştır. Yapılan düzenlemelerden sonra 412.856 söz varlığı unsuru elde edilmiştir. Elde edilen veriler programa yüklenerek söz varlığı unsurları listelenmiş ve sıklık değerleri belirlenmiştir. Listeler üzerinde tekrar ayrıştırma işlemi gerçekleştirilerek her bir unsur için ayrı ayrı tablolar oluşturulmuş ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, temel kelimelerin yanında 18.554 özel isim, 7.424 deyim, 39 atasözü ve 2.878 ikileme tespit edilmiştir. Toplam söz varlığı unsurunun %4,49'unu özel isimler, %1,79'unu deyimler, %0,009'unu atasözleri ve %0,69'unu ikilemelerin meydana getirdiği belirlenmiştir. Bu oranlara bakıldığında dilimizin önemli zenginliklerinden biri olan atasözlerinin yeterli seviyede olmaması dikkat çekicidir. İncelenen derginin roman, hikâye, şiir, efsane, masal, çizgi roman, tiyatro, gezi yazısı, mektup, biyografi gibi çok sayıda metin türü bulundurması, o dönemin çocuk edebiyatındaki söz varlığını tespit edebilme imkânı vermektedir.Anahtar kelimeler: Çocuk, Çocuk dergisi, Doğan Kardeş, Söz varlığı, Kelime sıklığı.

The aim of Turkish education is to develop students' high-level thinking skills along with their basic language skills. The development of these skills is closely related to the richness of the students' vocabulary. In our country, there is no specific criterion in the selection of vocabulary elements in the resources prepared for children. For this reason, it would be beneficial to create vocabulary lists suitable for the age and level of children and to take these lists as a basis in sources to be prepared for children. One of the sources that have an important place in enriching students' vocabulary is children's magazines. Magazines are auxiliary materials that enable children to learn while having fun and enable them to develop in many areas. Dogan Kardes magazine, which has an important place in terms of Turkish children's literature and children's magazines, has contributed to the education, culture and art life of several generations as it is a children's magazine that has been published for a long time in Turkey. The aim of the research is to determine the vocabulary elements (basic vocabulary, proper noun, proverb, idiom, reduplication) in Dogan Kardes magazine and to create their frequency index. In the study, the issues of Dogan Kardes magazine, which were published between 1945-1978, which preserved its identity as a children's magazine, were examined. In the research, in which the document analysis method was used, the data were analyzed by descriptive analysis. In the first stage of the study, the sources in the magazine type were accessed and transferred to the computer environment. In the creation and analysis of the word lists, the Cibakaya program, which arranges the words in the texts with the `.txt` extension according to their frequencies and makes word frequency statistics, was used. Before the Cibakaya program was used, many arrangements were made, such as deleting inflectional suffixes and removing punctuation marks, as required by the program and the scope of work. After the arrangements made, 412.856 vocabulary items were obtained. The obtained data were loaded into the program, vocabulary elements were listed and frequency values were determined. Separate tables were created for each element by performing the parsing process on the lists again, and the results were evaluated. As a result, besides the basic words, 18.554 proper nouns, 7.424 idioms, 39 proverbs and 2.878 reduplications were identified. It has been determined that 4,49% of the total vocabulary element consists of proper nouns, 1,79% idioms, 0,009% proverbs and 0,69% reduplications. Considering these rates, it is striking that proverbs, one of the important richness of our language, are not at a sufficient level. The fact that the examined journal contains many text types such as novels, stories, poems, legends, fairy tales, comics, plays, travel writings, letters, and biographies gives the opportunity to determine the vocabulary in children's literature in that period.Key words: Child, Children's magazine, Dogan Kardes, Vocabulary, Word frequency.