Döviz kuru teorileri ve Türkiye'de döviz kurunun belirleyicileri

Abstract

`Gerçek yaşamın bütün çeşitliliği ve karmaşıklığı altında, döviz kurları olgusunu hesaplama kabiliyetine sahip tek bir formül bulunmamaktadır. Döviz kurları için tatmin edici bir teori, problemde yer alan bütün önemli etmenleri içermesi gerekmektedir.` (Terborgh, 1926: 208).Çalışmada, Türkiye ekonomisinin 1990:01-2014:03 dönemine ait aylık USD/TL nominal döviz kurunun belirleyicileri parasal döviz kuru modelleri altında araştırılmıştır. Bu çerçevede, Frenkel (1976), Bilson (1978), Dornbusch (1976), Frankel (1979), Hooper-Morton (1982), Nispi Fiyatlarla Genişletilmiş Frenkel-Bilson ve Nispi Fiyatlarla Genişletilmiş Dornbusch-Frankel modeli Türkiye için test edilmiştir. Modeller Kalman Filitre yöntemi ile tahmin edilmiştir. Sonuçlara göre, Frenkel (1976), Dornbusch (1976), Frankel (1979), Nispi Fiyatlarla Genişletilmiş Dornbusch-Frankel modeli Türkiye'de döviz kuru davranışını açıklama başarısı göstermiştir. Bilson (1978), ve Nispi Fiyatlarla Genişletilmiş Frenkel-Bilson modelleri ise faiz değişkenine farklı anlam yüklemeleri nedeniyle başarısız olmuştur. Hooper ve Morton (1982) modelinin ise ticaret dengesi hesabı yerine cari işlemler hesabı ile tahmini durumunda teoriyle uyumlu sonuçların elde edilebileceği düşünülmektedir. Katı fiyatlı parasalcı modellerin Türkiye ekonomisi için daha uygun olduğu düşünülmektedir. Döviz kuru belirleyicileri için tek bir formül ortaya koymak, Terborgh'ın ifadesiyle imkansız görünmektedir. Ancak bu modeller, döviz kuru davranışlarının genel eğilimini vermesi adına literatürde önemli görülmektedir.Çalışmaya göre, Türkiye'de para arzı farkı, beklenen enflasyon farkı ve denge döviz kurunun ülkenin lehine; gelir ve faiz farkı ülkenin aleyhine gelişmesi durumunda USD/TL nominal döviz kuru yükselmektedir.Anahtar Kelimeler: Döviz Kuru Ekonomisi, Döviz Kuru Belirleyicileri, Döviz Kuru Teorileri, Zaman Değişkenli Parametre, Kalman Filitre.

`There ise no single formula capable of accounting for the phenomena of exchange rates in all the complexity and variety of actual economic life. A satisfactory theory of the exchanges must include every important element in the problem.` (Terborgh, 1926: 208).Determinants of monthly USD/TL nominal exchange rate concerning the 1990:01- 2014:03 period of Turkish economy were investigated under the monetary exchange rate models in this study. In this context, Frenkel (1976), Bilson (1978), Dornbusch (1976), Frankel (1979), Hooper-Morton (1982) models and Frenkel-Bilson and Dornbusch-Frankel Models Augmented with Relative Price were tested for Turkey. The models was estimated by the method of Kalman Filter. According to the results, Frenkel (1976), Dornbusch (1976), Frankel (1979), Dornbusch-Frankel model of Augmented Relative Price showed success in accounting for the exchange rate conduct in Turkey. Bilson (1978), and Frenkel-Bilson model of Augmented Relative Price failed since they attributed a different meaning to interest variable. It is also thought that Hooper and Morton (1982) model will yield coherent outcomes with the theory in the estimated case with current accounts instead of trade balance account. It is thought that firm priced monetary models are more favorable for Turkish economy. Putting forward a single formula for the exchange rate determinants seem to be unfeasible as stated by Terborgh. However, these models are considered to be substantial in the literature in that they give an overall tendency of exchange rate conducts.According to the study, USD/TL nominal exchange rate escalates in the event that money supply gap, expected inflation gap and the balance exchange rate in Turkey occur in favor of the state while income and interest gap go against the state.Key Words: Exchange Rate Economics, Exchange Rate Determination, Exchange Rate Theories, Time Varying Parameter, Kalman Filter.