İş sözleşmesinin feshinde dürüstlük kuralı ve hakkın kötüye kullanılması yasağı

Abstract

Dürüstlük kuralı, Roma hukukundan bu yana kullanılan bir medeni hukuk kavramı olarak, pater familiasın davranış modelini tanımlamıştır. Hakkın kötüye kullanılması da onun yoldaşı olarak görülür, oysaki iki kavramın tarihsel arkaplanları eş zamanlı ilerlememiş, hakkın kötüye kullanılabileceği henüz birkaç yüzyıl önce kabul edilebilmiştir. Modern hukuk sistemlerinde bu iki kavram, yargılama ve doktrine, hukuki uyuşmazlıklara farklı perspektiflerden bakma imkanı tanır. İlki, dürüst, adil, ortalama bir kimsenin davranış modelini belirlerken; ikincisi ise kanun koyucunun yararlanılmasını amaçladığı gerçek hakkı tespit etmeyi ve hak sahibinin ondan faydalanmasını sağlamaktadır. Bu tez çalışmasında, iş sözleşmesini fesih hakkının kullanılmasında bu iki kavramın etkilerini ayrıntılarıyla inceleme amacı güdülmüştür. Fesih hakkı kendisi karmaşık bir bağlamı haizdir, bir yanda uzun süreli sözleşmeden kurtulma, çıkış yolu olarak öngörülmüştür; diğer yanda ise modern iş hukuku, hakkın özellikle bu eşitsiz sözleşmenin güçlü tarafı olan işverence kullanılmasını kısıtlamak istemektedir. Birçok ülkede öncelikle dürüstlük kuralı ve hakkın kötüye kullanılması yasağı ile söz konusu hakkın sınırları tespit edilmiş, sonrasında daha katı bir iş güvencesi sistemi öngörülmüştür. Türkiye de bu ülkelerden biri olmakla birlikte, güvenceli bir işin korumasından yararlanmayan hala çok sayıda işçi vardır. Ayrıca iş güvencesi olsa dahi iş sözleşmesinden doğan tüm hak ve borçlar dürüstlük kuralı uyarınca ifa edilmeli, fesih hakkı keyfi bir şekilde kullanılmamalıdır. Aksi halde hem işçi hem de işveren, somut olayın özelliklerine göre değişiklik gösterebilecek sonuçlara katlanmak durumunda kalacaklardır.

`Good faith` is a main notion of civil law since Roman law, used as a criteria to set a level of behavior of pater familias. `Abuse of law` is seen to be its companion, but their historical backgrounds didn't go hand in hand as the concept of abuse is found illegal barely a few centuries ago. These two notions are used in modern law systems and help jurisdiction and doctrine to look at legal disputes through different angles. First one, establishing a behavior model of an honest, righteous, moderate person and the latter is allowing the right-owner to enjoyment of his right and distinguishing the real right, which is the real intention of legislative authority. In this thesis, we would like to look deep into the effects of these concepts to the right of termination of labour agreement. The right of termination is a complex context itself; on one hand it is a way-out of a long term agreement and on the other hand, the modern labour law tries to limit its usage especially by the employer, who is seemed to be the powerful part of this unequal agreement. Many countries firstly used good faith and abuse of law to determine the limits of this right and then moved onto a more strict job security system. Turkey is also one of them, but still there are too many employees out there who can not benefit the legal protection of a secure job. Even if the job is secured, all deeds of labour agreements needs to be examined through the lens of good faith and right to terminate should not be used arbitrary. Otherwise, both employer and employee has to face the consequences, which may vary according to the concrete case.