Geleneksel Türk tiyatrosunda toplumsal cinsiyet

Abstract

Geleneksel Türk tiyatrosunda toplumsal cinsiyet konusu, Türk toplumunda kadınıntanımlanış ve algılanış biçimine ışık tutması amacıyla ele alınmış bir konudur. Türktoplumu içerisinde kadının yeri, önemi, aile ve sosyal hayata katkısı bağlamında çeşitligörüşlerin olduğu görülmektedir. Ortaya atılan bu görüşlerin doğduğu noktalaradeğinmenin, gelecekte konu bağlamında gerçekleştirilecek olan çalışmalara katkısağlayacağı düşünülmektedir. Türklerin geleneksel görüşünde kutsal ve kıymetli olankadınların, tarihi süreç içerisinde tanımlanış biçiminde değişiklik olduğugörülmektedir. Tanımlamalardaki bu değişimlerin kültür ve inanç yapısından kaynaklıdeğişimler olduğu açıktır. Çalışmanın ana temasını toplumsal cinsiyet kavramıoluşturmaktadır. Biyolojik cinsiyetten farklı olarak toplumsal cinsiyet kavramı,kişilerin toplum içerisinde üstlenmiş oldukları rol ve sorumluluklar olarak karşımızaçıkmaktadır. Bu anlamda ele alınan çalışma metin merkezli bir çalışma olarak devamedecektir. Çalışmanın metin merkezli olmasının nedeni geleneğin günümüzde icraortamının sınırlı olması ve icrasının tam anlamıyla gerçekleştirilememesidir. Bunedenle çalışma elde edilen metinler üzerinden literatür taraması ışığındasürdürülecektir. Tez dört bölümden oluşmaktadır. Belirlenen bölümler; `TürkKültüründe Kadın Konusunun Halk Bilimi Bağlamında Değerlendirilmesi`, `SözlüAnlatılarda Kadın`, `Geleneksel Türk Tiyatrosunda Kadın Tipleri`, `Geleneksel TürkTiyatrosunda Toplumsal Cinsiyet` şeklinde konu bağlamında yer alan alt başlıklarıylailerlemektedir. Sonuç kısmında geleneksel Türk tiyatrosunda yer alan kadın tiplerininele alınış biçimi kültürel bağlamda değerlendirilerek oyunlardaki mizahi yönüdestekleyen unsurlar olması açısından da ele alınmıştır. Geleneksel Türk tiyatrosubağlamında kadınların en çok zenne tipi olarak gözler önüne serildiği görülmektedir.Bu anlamda hafifmeşrep, vurdumduymaz ve şirret gibi çeşitli yakıştırmalar atfedilenkadınlara, geleneksel Türk tiyatrosunun seyirlik türlerinin hemen hemen hepsinderastlandığı görülmektedir. Konuyla ilgili 30 hikâyeye ulaşılarak bahsi geçenhikâyelerin bazılarının metnine bazılarının olay örgüsüne değinilerek konubağlamında değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Tiyatro, Geleneksel Türk tiyatrosu, Toplumsal cinsiyet, Kadın folkloru

The issue of gender in traditional Turkish Theatre is an issue that has been discussedin order to shed light on the way women are defined and perceived in Turkish society.It is seen that there are various opinions within Turkish society in the context of theplace, importance and contribution of women to family and social life. It is thoughtthat addressing the birthplaces of these opinions will contribute to the studies to becarried out in the context of the subject in the future. It is seen that there has been achange in the way women, who are sacred and precious in the traditional view ofTurks, are defined in the historical process. It is clear that these changes in definitionsare due to changes in culture and belief structure. The main theme of the study is theconcept of gender. Unlike biological sex, the concept of gender comes across as theroles and responsibilities that people take on in society. In this sense, the studydiscussed will continue as a text-centered study. The reason why the work is textcentric is that the current performance environment of the tradition is limited and itsexecution cannot be fully realized. Therefore, studies will be carried out in the light ofliterature review through the obtained texts. The thesis consists of four parts.Designated sections; It proceeds with subtitles in the context of ` Evaluation ofWomen's Subject in Turkish Culture in the Context of Folk Science `, `Women in OralNarratives`, `Women's Genres in Traditional Turkish Theatre`, `Gender in TraditionalTurkish Theatre`. In the conclusion section, it is also discussed in terms of the waywomen's types are handled in a cultural context in traditional Turkish theatre and theelements that support the humorous aspect of the plays. In the context of traditionalTurkish theatre, it is seen that women are most commonly exposed as zenne types. Inthis sense; It is seen that women attributed to various descriptions such as shameless,reckless and bitchy are found in almost all forms of traditional Turkish theatre. 30stories on the subject were reached and some of these stories were evaluated in thecontext of the subject by mentioning the text of some of them and the events of some of them.Key Words: Theatre, Traditional Turkish theatre, Gender, Women's folklore.