Çağdaş Rus dilinde bitmiş ve bitmemiş görünüşleri aynı olan fiiller ve bu fiillerin Türkçedeki ifadeleri

Abstract

Dil bilgisini oluşturan dallardan biri olan biçim bilgisi, yani diğer bir adıyla morfoloji konuşmanın önemli parçaları olan kelimelerin yapılarını ve değişim kurallarını inceler. Konuşmanın önemli parçalarından biri olan fiil, Rusça dil bilgisi konuları arasında en önemli yere sahiptir. Fiilin en önemli ve kapsamlı kategorilerinden biri ise Görünüştür.Bu çalışmanın amacı, Rusça dil bilgisinde yer alan görünüş kategorisi içerisindeki iki görünüşlü fiilleri tüm teorik yapısıyla inceleyerek ve açıklayıcı örnekler vererek Türkçeye aktarımını göstermektir. Bu amaç doğrultusunda kapsam olarak öncelikle tezin teorik temelini teşkil eden aynı zamanda Rusçada dil bilgisi kategorilerinden olan görünüş, zaman ve kip; işlevsel-anlamsal alanın kategorilerinden olan görünüşsellik, zamansallık ve kiplik üzerinde durulmuş daha sonra bu kategorilerin özelliklerinden bahsedilmiştir. Hemen ardından çağdaş Rus dilindeki en önemli biçim bilimsel kategori olan görünüşü, kılınıştan ayıran özelliklerinden bahsedilerek bu iki kavram arasındaki farklılığa açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Rusçada, görünüş çifti oluşturmayan tek görünüşlü fiillerin temel anlamları üzerinde durulduktan sonra bir sonraki aşamada iki görünüşlü fiiller anlatılmıştır. İki görünüşlü fiil sisteminin Rus dili gramerindeki yeri, dil bilgisi özellikleri tanımlanarak kökene göre sınıflandırılması, kullanım alanına göre gruplandırılması gösterilmiştir ve iki görünüşlü fiillerin yer aldığı cümlelerin Türkçeye çevirisi zamanı hangi unsurlara ve dil bilgisi kurallarına dikkat edilmesi gerektiğine dair açıklamalara yer verilmiştir. Tez çalışmamızla ilgili gerek Rusça gerekse yabancı kaynaklar ve sözlükler tarandıktan sonra Rusça-Türkçe İki Görünüşlü Fiiller Sözlüğü hazırlanmıştır. Çalışmanın sonuçları, filologların Rusça fiillerin teori temellerini araştırmak için önemli bir materyal olarak kullanılabilmeleriyle birlikte öğrencilerin de dilsel yeteneklerini geliştirmelerine olanak tanır.

Morphology, one of the branches comprising grammar, deals with structures of words, being substantial items of speech, and the rules of change. Verb plays an essential role in speech and is the most substantial item in Russian grammar. One of the most important and comprehensive categories of verb is Aspect Category. The objective of this study is to demonstrate the translation of bi-aspectual verbs in Russian grammar into Turkish, by investigating the verbs along with the whole theoretical structure and providing descriptive examples. For this purpose, in terms of its scope, the study has first focused on aspect, time and modes, among the Russian grammar categories, and on aspectuality, temporality and mode/mood, being the functional-lexical categories of the language, both comprising the theoretical fundamentals of the thesis; and afterwards, the properties of these categories have been described. Immediately afterwards, the distinctive properties of the aspectuality category, the most important morphological category of contemporary Russian language, separating the category from the aktionsart category, have been described, and it has been attempted to clarify the distinction between the two categories. The essential meaning of one-aspect verbs in Russian, not comprising aspectual pairs, has been discussed and then, biaspectual verbs have been explained. The role of biaspectual verb system in Russian grammar and the relevant grammar rules have been defined, their classification based on origin and grouping based on area of use have been discussed, and explanation has been provided on which items and grammar rules to observe when translating sentences with biaspectual verbs into Turkish. The Russian-Turkish Biaspectual Verbs Dictionary has been prepared after scanning both Russian and foreign sources and dictionaries as part of our thesis study. The results of the study may be used by philologists as a substantial material to investigate the theoretical fundamentals of Russian verbs, and make it possible for students to improve their linguistic skills.